ച​രി​ത്ര വീ​ഥി​യി​ലെ ‘തീ​യു​ടെ മാ​താ​വ്’

മ​രു​ഭൂ​മി​യു​ടെ എ​ത്ര​യെ​ത്ര ച​രി​ത്ര​ങ്ങ​ളെ​യാ​ണ് കാ​റ്റ് മ​ണ്ണ് കൊ​ണ്ട് മൂ​ടി​യി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. അ​തി​ന്‍റെ മു​ക​ളി​ലൂ​ടെ എ​ത്ര​യെ​ത്ര ത​ല​മു​റ​യാ​ണ് ക​ട​ന്നു​പോ​യ​ത്. മ​രു​ഭൂ​മി​യി​ൽ ഇ​ന്നു​കാ​ണു​ന്ന മ​സ​റ​ക​ൾ ഒ​രു കാ​ല​ത്ത് മ​ണ്ണെ​ടു​ത്തു​പ്പോ​യ ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഫോ​സി​ലു​ക​ളാ​യി​രി​ക്കാം. ആ​ദി​മ മ​നു​ഷ്യ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്‍റെ കാ​ല​ടി​പ്പാ​ടു​ക​ൾ പ​തി​യാ​ത്ത ഒ​രു പ്ര​ദേ​ശ​വും ആ​ധു​നി​ക ലോ​ക​ത്ത് ഇ​ല്ലെ​ന്നു​ത​ന്നെ പ​റ​യാം. മ​ണ​ൽ​ക്കാ​റ്റി​ൽ മ​റ​യ​പ്പെ​ട്ട പൗ​രാ​ണി​ക യു.​എ.​ഇ​യു​ടെ ജീ​വി​ത ച​രി​ത്ര​ങ്ങ​ൾ അ​താ​ണ് ഓ​ർ​മ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​ത്. കേ​വ​ലം പ്ര​വാ​സ​ത്തി​ലൂ​ടെ ഉ​രു​ത്തി​രി​ഞ്ഞ​ത​ല്ല ഇ​ന്ത്യ​യും അ​റ​ബ് മേ​ഖ​ല​യും ത​മ്മി​ലു​ള്ള ബ​ന്ധം. അ​ത് സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ൽ നി​ന്ന് ഉ​ത്ഭ​വി​ച്ച​താ​ണെ​ന്ന് ഉ​മ്മു​ൽ​നാ​ർ ച​രി​ത്ര​ശേ​ഷി​പ്പു​ക​ൾ പ​റ​യു​ന്നു. സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട​സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കും സു​മേ​റി​യ​ൻ നാ​ഗ​രി​ക​ത​യി​ലേ​ക്കും നീ​ളു​ന്ന ച​രി​ത്ര വീ​ഥി​യാ​ണ് ആ​ധു​നി​ക യു.​എ.​ഇ. പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ച് ത​ല​സ്ഥാ​ന​മാ​യ അ​ബൂ​ദ​ബി.

അ​ബൂ​ദ​ബി​യി​ൽ നി​ന്ന് തു​ട​ങ്ങി ഒ​മാ​ൻ അ​തി​ർ​ത്തി​വ​രെ നീ​ളു​ന്ന ച​രി​ത്ര പാ​ത​ക​ളി​ൽ നി​ന്ന് നി​ര​വ​ധി പൗ​രാ​ണി​ക ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്‍റെ അ​ട​യാ​ള​ങ്ങ​ളാ​ണ് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്. മെ​സൊ​പ്പൊ​ട്ടേ​മി​യ​യി​ലെ സു​മേ​റി​ന്‍റെ പു​രാ​ത​ന നാ​ഗ​രി​ക​ത​ക​ൾ​ക്കും സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട ഹാ​ര​പ്പ​ൻ സം​സ്കാ​ര​ത്തി​നും ഇ​ട​യി​ൽ ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ ജ​ന​ത പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട പ്രാ​ദേ​ശി​ക വ്യാ​പാ​ര ഇ​ട​നി​ല​ക്കാ​രാ​യി​രു​ന്നു. സു​മേ​റി​യ​ക്കാ​ർ​ക്ക് ‘മ​ഗ​ൻ’ എ​ന്ന​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഉ​മ്മു​ൽ​നാ​ർ പ്ര​ദേ​ശം ചെ​മ്പി​ന്‍റെ​യും ഡ​യോ​റൈ​റ്റി​ന്‍റെ​യും ഉ​റ​വി​ട​വും സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട​ത്തി​ൽ നി​ന്നു​ള്ള കാ​ർ​ണേ​ലി​യ​ൻ ആ​ഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ൾ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള മ​റ്റ് വ​സ്തു​ക്ക​ളു​ടെ വ്യാ​പാ​ര കേ​ന്ദ്ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് ഉ​ത്​​ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ൾ സാ​ക്ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

ബി.​സി 2600-2000 കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ൽ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന ഒ​രു വെ​ങ്ക​ല​യു​ഗ സം​സ്കാ​ര​മാ​ണ് ഉ​മ്മു​ൽ​നാ​ർ. യു.​എ.​ഇ ത​ല​സ്ഥാ​ന​മാ​യ അ​ബൂ​ദ​ബി ന​ഗ​ര​ത്തോ​ട് ചേ​ർ​ന്നു​ള്ള അ​തേ പേ​രി​ലു​ള്ള ദ്വീ​പി​ൽ നി​ന്നാ​ണ് ഉ​മ്മു​ൽ​നാ​ർ എ​ന്ന ഈ ​പ​ദോ​ൽ​പ്പ​ത്തി ഉ​രു​ത്തി​രി​ഞ്ഞ​ത്. ഇ​ന്ന് സാ​സ് അ​ൽ ന​ഖ്ൽ എ​ന്ന​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ദ്വീ​പി​ലെ പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട ച​രി​ത്ര മേ​ഖ​ല സം​ര​ക്ഷി​ത​മാ​ണ്. ഒ​രു റി​ഫൈ​ന​റി​യും പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട സൈ​നി​ക മേ​ഖ​ല​യും പ്ര​വ​ർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​ൽ നി​ല​വി​ൽ പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് പ്ര​വേ​ശ​നം നി​രോ​ധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ ഒ​രു പ്ര​ധാ​ന സൂ​ച​ക​മാ​ണ് വൃ​ത്താ​കൃ​തി​യി​ലു​ള്ള ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ൾ. സാ​ധാ​ര​ണ​യാ​യി പു​റം ഭി​ത്തി​യി​ൽ ന​ന്നാ​യി ഘ​ടി​പ്പി​ച്ച അ​ഷ്‌​ല​ർ ക​ല്ലും അ​തി​നു​ള്ളി​ൽ ഒ​ന്നി​ല​ധി​കം മ​നു​ഷ്യാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും ഇ​വ​യു​ടെ സ​വി​ശേ​ഷ​ത​യാ​ണ്. ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ൾ പ​ല​പ്പോ​ഴും ഗോ​പു​ര​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. അ​വ​യി​ൽ പ​ല​തും ജ​ല​സ്രോ​ത​സ്സു​ക​ൾ​ക്ക് ചു​റ്റു​മാ​ണ് നി​ർ​മി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. അ​ബൂ​ദ​ബി​യി​ലെ ആ​ദ്യ​ത്തെ പു​രാ​വ​സ്തു ഉ​ത്​​ഖ​ന​നം 1959ൽ, ​യു​നൈ​റ്റ​ഡ് അ​റ​ബ് എ​മി​റേ​റ്റ്സ് സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് പ​ന്ത്ര​ണ്ട് വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് മു​മ്പ്, ഉ​മ്മു​ൽ നാ​റി​ൽ ആ​രം​ഭി​ച്ചി​രു​ന്നു. മേ​ഖ​ല​യി​ലെ ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ ഏ​ഴ് ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ൾ ഡാ​നി​ഷ് പു​രാ​വ​സ്തു ഗ​വേ​ഷ​ക​നാ​യ പി.​വി ഗ്ലോ​ബി​ന്‍റെ കീ​ഴി​ലു​ള്ള ഒ​രു ഡാ​നി​ഷ് പു​രാ​വ​സ്തു ഗ​വേ​ഷ​ണ വി​ഭാ​ഗം പ​ഠ​ന വി​ധേ​യ​മാ​ക്കി. മെ​ലൂ​ഹ​യി​ലേ​ക്കും ഹാ​ര​പ്പ​യി​ലേ​ക്കും ലോ​ഥ​നി​ലേ​ക്കും നീ​ളു​ന്ന നി​ര​വ​ധി സാം​സ്കാ​രി​ക​മാ​യ ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ൾ ഇ​തി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ച് വ്യാ​പാ​ര​ത്തി​ന് ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന സീ​ലു​ക​ൾ. ഹാ​ര​പ്പ​ൻ ലി​പി​യും അ​റ​ബു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് കി​ട​ക്കു​ന്നു. വ​ല​ത്തു​നി​ന്ന് ഇ​ട​ത്തോ​ട്ട് എ​ഴു​തു​ന്ന ഈ ​ലി​പി ഇ​ന്നു​വ​രെ വാ​യി​ക്കാ​ൻ സാ​ധി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. പ​ല​വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള ശ്ര​മ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ന്നു​വ​രു​ന്നു​ണ്ട്. 1965ൽ ​ഉ​മ്മു​ൽ നാ​റി​ലെ ഡാ​നി​ഷ് ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ൾ നി​ർ​ത്തി​വ​ച്ചെ​ങ്കി​ലും 1975ൽ ​ഇ​റാ​ഖി​ൽ നി​ന്നു​ള്ള ഒ​രു പു​രാ​വ​സ്തു സം​ഘം പു​ന​രാ​രം​ഭി​ച്ചു. ഒ​രു സീ​സ​ൺ നീ​ണ്ടു​നി​ന്ന ഇ​റാ​ഖി ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ അ​ഞ്ച് ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ൾ കു​ഴി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ക​യും പ്ര​ദേ​ശ​ത്ത് വി​ശ​ദ​മാ​യ പ​രി​ശോ​ധ​ന ന​ട​ത്തു​ക​യും ചെ​യ്തു. സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ടം, മെ​സൊ​പ്പൊ​ട്ടേ​മി​യ, സു​മേ​റി​യ തു​ട​ങ്ങി​യ പൗ​രാ​ണി​ക നാ​ഗ​രി​ക​ത​യു​മാ​യി, ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ നാ​ഗ​രി​ക​ത പ​ല​വി​ധ​ത്തി​ലും ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു എ​ന്ന​തി​ന്‍റെ തെ​ളി​വു​ക​ൾ ഗ​വേ​ഷ​ണ സം​ഘം ക​ണ്ടെ​ത്തി.

ദു​ബൈ​യി​ലെ അ​ൽ സു​ഫൂ​ഹ്, ഷാ​ർ​ജ​യി​ലെ മ​ലീ​ഹ തു​ട​ങ്ങി​യ പ്ര​ദേ​ശ​ത്ത് ന​ട​ത്തി​യ ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്നും ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ളും ക​ര​കൗ​ശ​ല വ​സ്തു​ക്ക​ളും ക​ണ്ടെ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ഉ​ബൈ​ദ് കാ​ല​ഘ​ട്ടം (ബി.​സി 5500–3700 ബി.​സി) മെ​സൊ​പ്പൊ​ട്ടേ​മി​യ​യു​ടെ ച​രി​ത്രാ​തീ​ത കാ​ല​ഘ​ട്ട​മാ​ണ്. ഈ ​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ നി​ർ​മി​തി​ക​ൾ അ​ബൂ​ദ​ബി​യി​ലെ ഡ​ൽ​മ ദ്വീ​പി​ൽ നി​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ഉ​ബൈ​ദ് മ​ൺ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ മ​ധ്യ ഗ​ൾ​ഫ് തീ​ര​ത്ത് കൂ​ടു​ത​ൽ ഉ​ൾ​നാ​ടു​ക​ളി​ൽ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. മ​ൺ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ മ​റ്റ് ചി​ല ച​ര​ക്കു​ക​ൾ​ക്കു​ള്ള പാ​ത്ര​മാ​കു​ന്ന​തി​നു​പ​ക​രം വി​ല​യേ​റി​യ വ്യാ​പാ​ര ഇ​ന​മാ​യി​രി​ക്കാ​മെ​ന്ന് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഡ​ൽ​മ​യി​ൽ നി​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ ഉ​ബൈ​ദ് പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളെ അ​നു​ക​രി​ച്ച് പ്രാ​ദേ​ശി​ക​മാ​യി നി​ർ​മി​ക്കു​ന്ന മ​ൺ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ ഈ ​നി​ർ​ദ്ദേ​ശ​ത്തെ ശ​ക്തി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു. മ​ൺ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കാ​യി ഏ​തൊ​ക്കെ ഉ​ൽ​പ്പ​ന്ന​ങ്ങ​ളാ​ണ് ക​ച്ച​വ​ടം ന​ട​ത്തി​യ​തെ​ന്ന് വ്യ​ക്ത​മ​ല്ല. ഈ​ന്ത​പ്പ​ഴം, മു​ത്തും ഷെ​ല്ലും കൊ​ണ്ട് നി​ർ​മി​ച്ച ആ​ഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ൾ, ജൈ​വ-​ക്ഷീ​ര ഉ​ൽ​പ്പ​ന്ന​ങ്ങ​ൾ, ക​ന്നു​കാ​ലി​ക​ൾ എ​ന്നി​വ ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ബി.​സി 2000-2600 കാ​ല​ത്ത് ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ അ​സ്ഥി​ക​ളാ​ണ് ര​ണ്ടു ദ​ശ​കം മു​ൻ​പു റാ​സ​ൽ​ഖൈ​മ​യി​ലെ ഷി​മാ​ലി​ൽ നി​ന്നും ഖ​ന​നം വ​ഴി ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്. ഈ ​അ​സ്ഥി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള പ​ഠ​നം റാ​സ​ൽ​ഖൈ​മ പു​രാ​വ​സ്തു വി​ഭാ​ഗം ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ സം​സ്കാ​ര​ത്തോ​ളം പ​ഴ​ക്ക​മു​ള്ള അ​സ്ഥി​ക​ൾ വെ​ങ്ക​ല യു​ഗ​ത്തി​ൽ ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ​താ​ണെ​ന്നു ക​ണ്ടെ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ബി​സി 2500 നും 2000 ​നും ഇ​ട​യി​ൽ ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ അ​ഞ്ച് പു​രാ​വ​സ്തു കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ൾ സ​ഹാ​മി​ലെ വി​ലാ​യ​ത്തി​ൽ നി​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. അ​ൽ ഹ​ജ​ർ അ​ൽ ഗ​ർ​ബി പ​ർ​വ​ത​നി​ര​ക​ളു​ടെ വ​ട​ക്ക​ൻ സ​മ​ത​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ സ​ഹാ​മി​ന് പ​ടി​ഞ്ഞാ​റ് 26 കി​ലോ​മീ​റ്റ​ർ അ​ക​ലെ ദ​ഹ്‌​വി, വാ​ദി അ​ൽ സു​ഖ്‌​ൻ, അ​ൽ ത​ഖി​ബ എ​ന്നി​വി​ട​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണ് ഈ ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ൾ സ്ഥി​തി ചെ​യ്യു​ന്ന​ത്.

സു​ൽ​ത്താ​ൻ ഖാ​ബൂ​സ് യൂ​ണി​വേ​ഴ്‌​സി​റ്റി​യി​ലെ കോ​ളേ​ജ് ഓ​ഫ് ആ​ർ​ട്‌​സ് ആ​ൻ​ഡ് സോ​ഷ്യ​ൽ സ​യ​ൻ​സ​സി​ലെ പു​രാ​വ​സ്തു വ​കു​പ്പാ​ണ് ഇ​വ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്. സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ടം, മെ​സൊ​പ്പൊ​ട്ടേ​മി​യ, ഇ​റാ​ൻ നാ​ഗ​രി​ക​ത​ക​ളു​മാ​യി ഈ ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് അ​ടു​ത്ത ബ​ന്ധ​മു​ണ്ടെ​ന്ന് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന നി​ര​വ​ധി മ​ൺ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളും ശി​ലാ​ശാ​സ​ന​ങ്ങ​ളും സ​ർ​വേ​യി​ൽ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​താ​യി പു​രാ​വ​സ്തു വ​കു​പ്പ് മേ​ധാ​വി ഡോ. ​ഖാ​ലി​ദ് ദ​ഗ്ലാ​സ് പ​റ​ഞ്ഞു. ഈ ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലെ താ​മ​സ​ക്കാ​ർ ചെ​മ്പ് ഉ​രു​ക്ക​ലി​ലും വ്യാ​പാ​ര​ത്തി​ലും ഏ​ർ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു എ​ന്ന​തി​ന്റെ തെ​ളി​വാ​ണി​ത്. ഉ​ദ്ഖ​ന​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് നി​ര​വ​ധി ശ്മ​ശാ​ന​ങ്ങ​ൾ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​താ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​ഞ്ഞു.

വെ​ളു​ത്ത മ​ണ​ൽ​ക്ക​ല്ലി​ൽ നി​ർ​മി​ച്ച കൂ​ട്ട ശ്മ​ശാ​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണ് മ​രി​ച്ച​വ​രെ അ​ട​ക്കം ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​ത്. ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളി​ലെ പു​രാ​വ​സ്തു രേ​ഖ​ക​ൾ പ്ര​കാ​രം തെ​ക്കു​കി​ഴ​ക്ക​ൻ അ​റേ​ബ്യ​യു​ടെ പ്ര​ദേ​ശം മെ​സൊ​പ്പൊ​ട്ടേ​മി​യ​ക്കും സി​ന്ധൂ​സി​നും ഇ​ട​യി​ലു​ള്ള ഒ​രു ബൈ​പോ​ളാ​ർ വ്യാ​പാ​ര മേ​ഖ​ല​ക്ക് ഇ​ടം ന​ൽ​കി​യ​താ​യി കാ​ണി​ക്കു​ന്നു, അ​വി​ടെ മ​ഗ​ൻ ജ​ന​ത ഇ​ട​നി​ല​ക്കാ​രും വി​ത​ര​ണ​ക്കാ​രും ഉ​പ​ഭോ​ക്താ​ക്ക​ളും ആ​യി​രു​ന്ന​താ​യി കാ​ണാം. സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട​ത്തി​ലെ ആ​ര്യ​ൻ അ​ധി​നി​വേ​ശ​ത്തോ​ടെ​യാ​ണ് ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൻ​റെ ഗ​തി​മാ​റു​ന്ന​ത്. സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട ഹാ​ര​പ്പ​ൻ സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ ത​ക​ർ​ച്ച​യു​ടെ തു​ട​ക്ക​മാ​യി​രു​ന്നു അ​ധി​നി​വേ​ശം. നി​ര​വ​ധി ദു​ര​ന്ത​ങ്ങ​ളോ​ടെ മെ​സ​പ്പൊ​ട്ടേ​മി​യ​യു​മാ​യു​ള്ള വ്യാ​പാ​രം ബി.​സി.​ഇ 2,000-ന​ടു​ത്ത് ത​ക​ർ​ന്നു. 1800 ബി.​സി​യി​ലാ​ണ് ഉ​മ്മു​ൽ നാ​ർ തു​റ​മു​ഖം ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​താ​യി ക​ണ​ക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. ഈ ​ച​രി​ത്രാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ൾ നി​ല​വി​ൽ കാ​ണു​വാ​ൻ അ​ബൂ​ദ​ബി​യി​ലെ സാ​ദി​യാ​ത്ത് ദ്വീ​പി​ൽ സ്ഥി​തി ചെ​യ്യു​ന്ന ലു​ബ്ര മ്യൂ​സി​യ​ത്തി​ലും ഷാ​ർ​ജ​യു​ടെ ആ​ർ​ക്കി​യോ​ള​ജി​ക്ക​ൽ മ്യൂ​സി​യ​ത്തി​ലും പോ​യാ​ൽ​മ​തി. ഖ​ന​ന​ത്തി​ൽ നി​ന്ന് ല​ഭി​ച്ച ച​രി​ത്ര​ങ്ങ​ൾ അ​വി​ടെ ധാ​രാ​ള​മു​ണ്ട്.