മലയാളത്തിൽ മൗലികതയുള്ള എഴുത്തുകാർ അധികം പേരില്ല

മലയാള നിരൂപ​ണശാഖയിലും സാഹിത്യ ചരിത്രരചനാ മേഖലയിലും തികച്ചും വ്യത്യസ്​തനാണ്​ ഡോ. പി.കെ. രാജശേഖരൻ. അദ്ദേഹവുമായി എഴുത്ത്​, മാധ്യമപ്രവർത്തനം, സാഹിത്യചരിത്രം, വിമർശന രംഗം, സമകാലിക എഴുത്ത്​ തുടങ്ങിയ വിവിധ വിഷയങ്ങളിൽ നടത്തിയ സംഭാഷണത്തി​ന്റെ നാലാം ഭാഗം.

ഇന്ത്യൻ പ്രാദേശിക ഭാഷ നോവലിസ്റ്റുകളിലെ ഒരു സൂപ്പർസ്റ്റാർ ഇന്ന്​ പെരുമാൾ മുരുകനാണ്​. എഴുത്തിന്‍റെ നിലവാരം എന്തുതന്നെയായാലും രാജ്യാന്തരതലത്തിൽ അദ്ദേഹത്തിന്​ വലിയ വിപണിമൂല്യമുണ്ട്​. രചനകളൊക്കെ ഉടൻതന്നെ ഇംഗ്ലീഷിലേക്കും വിവിധ ലോകഭാഷകളിലേക്കും വരുന്നു. പെരുമാൾ മുരുകൻ ഇങ്ങനെ ശ്രദ്ധ നേടിയപ്പോൾ ഒപ്പം ലോകം അറിഞ്ഞത്​ തമിഴിലെ സമകാലിക സാഹിത്യത്തെ കൂടിയാണ്​. ഇങ്ങനെ മലയാളത്തെ മുഴുവൻ ചുമലിലേറ്റി ലോകത്തിന്​ മുന്നിലേക്ക്​ കൊണ്ടുപോകാൻ ശേഷിയുള്ള എഴുത്തുകാർ നമുക്കുമുണ്ടല്ലോ. പിന്നെന്തുകൊണ്ടാണ്​ അതുപോലെ വിപണി സാധ്യതകൾ വിനിയോഗിക്കാൻ നമുക്ക്​ കഴിയാത്തത്​?

പെരുമാൾ മുരുകനെ ഞാൻ തമിഴിൽ വായിച്ചിട്ടില്ല. മലയാളത്തിൽ വിവർത്തനംചെയ്തു വന്നവയാണ്​ വായിച്ചിട്ടുള്ളത്​. അദ്ദേഹം ഒരു വലിയ എഴുത്തുകാരനാണെന്ന്​ എനിക്ക്​ തോന്നിയിട്ടില്ല. അവ തമിഴ്​ ലിറ്റററി ഫിക്​ഷന്‍റെ മുഖമാണെന്നും തോന്നിയില്ല. ഹിന്ദുത്വവാദികളുടെ വേട്ടയാടലിന്​ അദ്ദേഹം വിധേയനായി. സ്വാഭാവികമായും അന്ന്​ അദ്ദേഹത്തിനൊപ്പം ആളുകൾ നിന്നു. അതോടെ അദ്ദേഹം വിപണിയുടെയും ഭാഗമായി മാറി. അതുകൊണ്ട്​ തമിഴിനും അവിടത്തെ മറ്റ്​ എഴുത്തുകാർക്കും ഗുണമുണ്ടായെങ്കിൽ നല്ലകാര്യം. ഇതേപോലെ ഒരു സംഭവം ഉണ്ടായി ഇവിടെനിന്ന്​ ഒരു എഴുത്തുകാരൻ പൊടുന്നനെ ഉയർന്നുവരാത്തതിലാണോ സുഹൈബിന്​ ദുഃഖം?

ഇന്ന്​ മലയാളത്തിൽ എഴുതുന്ന പലരുടെയും രചനകൾ ഇംഗ്ലീഷിലേക്ക്​ വരുന്നുണ്ട്​. ഇംഗ്ലീഷിലേക്ക്​ വരുമ്പോഴും ആഗോള വിപണിയിലേക്കല്ല അവ എത്തുന്നത്​. സൗത്ത്​ ഏഷ്യൻ ഇന്ത്യൻ ഇംഗ്ലീഷ്​ വിപണിയിലേക്കാണ്​. പബ്ലിഷിങ്​ കോഗ്ലോമറേറ്റുകളുടെ വിപണി താൽപര്യങ്ങൾക്ക്​ അനുസരിച്ചാണ്​ അവയൊക്കെ സംഭവിക്കുന്നത്. ഇന്‍റർനാഷനൽ എഡിഷൻ വേണോ, ലോക്കൽ മതിയോ എന്ന്​ അവരാണ്​ തീരുമാനിക്കുക.

ഇന്ത്യൻ ഇംഗ്ലീഷ്​ എഴുത്തിന്​ അരുന്ധതി റോയിക്കുശേഷം വലിയ മാറ്റം ഉണ്ടായി. അതിനുമുമ്പും ഇന്ത്യൻ ഇംഗ്ലീഷ്​ എഴുത്തുകാരുണ്ടായിരുന്നു. ഒറ്റ സംഭവത്തിന്‍റെയും ഒരു രചനയുടെയും ഒക്കെ കാര്യംകൊണ്ട്​ എഴുത്തുകാരനും ഭാഷയുമൊക്കെ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടേക്കാം. മാർകേസിന്‍റെ കാലത്തും അതിനു മുമ്പും ലാറ്റിനമേരിക്കയിൽ പ്രതിഭാശാലികളായ എഴുത്തുകാ​ർ ധാരാളമുണ്ടായിരുന്നു. ഇംഗ്ലീഷിലേക്ക്​ വിവർത്തനവും വന്നിരുന്നു. പക്ഷേ, ആഗോളവിപണിയുടെ ഭാഗമായി അവർ ഉയർത്തപ്പെടുന്നത്​ മാർകേസിന്‍റെ പ്രശസ്തിയു​ടെ തണലിൽകൂടിയാണ്​. അതുപോലെ ഇതിനെ കാണേണ്ടതില്ല എന്നാണ്​ എന്‍റെ അഭിപ്രായം.

ഇംഗ്ലീഷിൽ പ്രശസ്തരായില്ലെങ്കിലും നമ്മുടെ സംസ്കാരത്തിന്‍റെ ഭാഗമായി മലയാളത്തിലെ എഴുത്തുകാർ തുടരുന്നില്ലേ. ഇംഗ്ലീഷിൽ ഒട്ടും ശ്രദ്ധേയനാകാത്ത എഴുത്തുകാരനായിരുന്നു എം.ടി. തകഴിക്കും ബഷീറിനുമാണ്​ കുറച്ച്​ വിവർത്തനം ഉണ്ടായത്​. പക്ഷേ, ബഷീറും ഉറൂബും എം.ടിയും വിജയനുമെല്ലാം ആഗോളവിപണിയുടെ ഭാഗമാകാതെ ഈ ചെറിയ വിപണിയിൽനിന്ന്, ​ നമ്മുടെ സംസ്കാരത്തിൽനിന്ന്​ ഇളക്കിമാറ്റാനാകാത്ത ഘടകമായി മാറിയില്ലേ. എം. മുകുന്ദനൊക്കെ നല്ല വിവർത്തനങ്ങൾ വരുന്നത്​ ഇപ്പോൾ മാത്രമാണ്​​.

തന്‍റെ കൃതികൾ പുരുഷൻമാർ എഡിറ്റ്​ ചെയ്യുന്നതിലും വിവർത്തനം ചെയ്യുന്നതിലും തനിക്ക്​ താൽപര്യമില്ല എന്ന്​ കെ.ആർ. മീര അഭിപ്രായപ്പെട്ടിരുന്നു. വനിതകൾക്കുമാത്രം മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുന്ന ചില വൈകാരിക ഘടകങ്ങൾ തന്‍റെ എഴുത്തിലുള്ളതിനാൽ വനിതകൾ മാത്രം അതിനു മതി എന്നാണ്​ മീരയുടെ വാദം. ഈ നിലപാട്​ എത്രത്തോളം ശരിയാണ്​?

സ്ത്രീകൾക്ക്​ മാത്രമായ ചില അനുഭവ ലോകങ്ങളുണ്ട്​. അത്​ മറ്റൊരു വനിതക്ക്​ എളുപ്പം മനസ്സിലാക്കാനും താദാത്മ്യം പ്രാപിക്കാനും കഴിയും. വനിതയായ ഒരു എഡിറ്റർക്കും വിവർത്തകക്കും അത്​ കഴിയുമെന്ന വാദം ആശയപരമായ ഒരു നിലപാടാണ്​. ഇന്ന്​ വനിത എഴുത്തുകാർക്ക്​ അവരുടെ ശബ്​ദം കനത്തിൽ കേൾപ്പിക്കാൻ അവസരമുണ്ട്. എന്‍റെ വിവർത്തനവും എഡിറ്റിങ്ങും വനിത ചെയ്താൽ മതിയെന്ന്​ പറയാനുള്ള കരുത്ത്​ വന്നില്ലേ. അതൊരു നല്ല കാര്യമാണ്​. പുരുഷൻമാരുടെ കൃതികൾ സ്ത്രീകളും സ്ത്രീകളുടേത്​ പുരുഷൻമാരും വിവർത്തനംചെയ്തിട്ടുണ്ട്​. മഹത്തായ പല കൃതികളും നാം വായിച്ചതങ്ങനെയാണ്​.

മലയാളത്തിലെ ഏറ്റവും മൗലികതയുള്ള രചയിതാവായി താങ്കൾ പരിഗണിക്കുന്നത്​ ആരെയാണ്​?

വളരെ പ്രശ്നഭരിതമായ ഒരു വാക്കാണ്​ മൗലികത. യഥാർഥത്തിൽ എന്താണ്​ മൗലികത എന്നതുകൊണ്ട്​ ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്​. നോവൽ എന്ന നവീന രചനാസ​ങ്കേതത്തെ ഇംഗ്ലീഷിൽനിന്ന്​ പരിചയപ്പെട്ട്​ മലയാളത്തിൽ കൊണ്ടുവന്ന ഒ. ചന്തുമേനോൻ മൗലികതയുള്ള എഴുത്തുകാരനല്ലേ. അതേപോലെ സി.വി. രാമൻപിള്ള. മാതൃകകളെ അതേപടി പകർത്തി, സ്വന്തമായല്ലാതെ എഴുതുന്നതിനെയാണ്​ മൗലികതയില്ലായ്മ എന്ന്​ പറയുന്നത്​. അങ്ങനെയൊന്നും മലയാളത്തിൽ അധികം പേരില്ല.

എഡിറ്റർ എന്ന നിലയിൽ താങ്കൾക്ക്​ ഒരു ബഹുമുഖ ജീവിതമുണ്ടല്ലോ. പത്രപ്രവർത്തനത്തിലും സാഹിത്യ സമാഹാരങ്ങളുടെയും എൻസൈക്ലോപീഡിയകളുടെയും മറ്റും എഡിറ്റർ എന്ന നിലയിലും. നിരൂപണവും എഡിറ്റിങ്ങും തമ്മിലുള്ള ബന്ധമെന്താണ്​?

സാഹിത്യകൃതികളും വൈജ്​ഞാനികഗ്രന്ഥങ്ങളുമാണ്​ ഞാൻ എഡിറ്റ്​ ചെയ്തിട്ടുള്ളത്​. പ്രസാധന സ്ഥാപനങ്ങളിലെ പ്രഫഷനൽ എഡിറ്റർമാർ ചെയ്യുന്ന ജോലിയിൽനിന്ന്​ വ്യത്യസ്തമാണിത്​. ഏതാനും ലേഖനങ്ങളോ ഒരാളുടെ മുഴുവൻ രചനകളോ സമാഹരിച്ച്​ എഡിറ്റർ എന്നു പേരുവെക്കുന്ന ജോലിയല്ല സ്​കോളർലി എഡിറ്ററുടേത്​. സാഹിത്യത്തിലെ ഒരു പുതിയ വികാസം അടയാളപ്പെടുത്തുന്നതിനായി പ്രാതിനിധ്യസ്വഭാവമുള്ള രചനകൾ ഉൾപ്പെടുത്തി ഒരു സമാഹാരം, അത്​ കവിതയോ ചെറുകഥയോ നിരൂപണമോ ആകാം, എഡിറ്റ്​ ചെയ്യുമ്പോൾ ഒട്ടേറെ കാര്യങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്​. അത്തരമൊരു സമാഹാരം പ്രസക്തവും പുതുമയുള്ളതുമായിരിക്കുക എന്നതാണ്​ ഒന്നാമത്തെ കാര്യം. സാഹിത്യത്തിനും പഠനത്തിനും വായനക്കാർക്കും പുതിയ വെളിച്ചങ്ങൾ നൽകാത്ത സമാഹാരങ്ങൾ ​പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിയിട്ട്​ വിശേഷിച്ച്​ ഗുണമൊന്നുമുണ്ടാവില്ല. ​തിരഞ്ഞെടുത്ത സമാഹാരങ്ങൾ എഡിറ്റ്​ ചെയ്യുമ്പോഴും ഇത്​ പ്രധാനമാണ്​.

സവിശേഷമായ ഒരു ആശയത്തെയോ രചനാരീതിയെയോ ഒക്കെ മുൻനിർത്തിയാവണം ആ ​തിരഞ്ഞെടുപ്പ്​. ഒരു എഴുത്തുകാരന്‍റെ കൃതിയോ മുഴുവൻ കൃതികളുമോ എഡിറ്റ്​ ചെയ്യുമ്പോഴും ഒട്ടേറെ നിയമങ്ങൾ പാലിക്കേണ്ടതുണ്ട്​. പഴയ കൃതികൾ എഡിറ്റ്​ ചെയ്ത്​ വീണ്ടും പ്രസിദ്ധീകരിക്കുമ്പോൾ ടെക്സ്​ച്വൽ ക്രിട്ടിസിസത്തിന്‍റെ രീതിശാസ്ത്രം എഡിറ്റർ പിന്തുടരണം. ഒ.വി. വിജയന്‍റെ ലേഖനങ്ങൾ എന്ന സമ്പൂർണ സമാഹാരവും വിജയൻ എഴുതിയിരുന്ന ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം എന്ന പംക്തിയിലെ മുഴുവൻ ലേഖനങ്ങളുടെ സമാഹാരവും എം. കൃഷ്ണൻനായരുടെ ‘സാഹിത്യവാരഫല’വും എഡിറ്റ്​ ചെയ്തപ്പോഴൊക്കെ അത്​ ​ശ്രദ്ധിച്ചിരുന്നു. പിൽക്കാലത്തുണ്ടായ പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളിൽ ധാരാളം ഒഴിവാക്കലുകളും പിശകുകളും കടന്നുകൂടിയതാണ്​ ‘ഇന്ദുലേഖ’യുടെ ചരിത്രം. ചന്തുമേനോൻ ജീവിച്ചിരുന്നകാലത്ത്​ അദ്ദേഹംതന്നെ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്തി പ്രസിദ്ധീകരിച്ച 1890ലെ രണ്ടാം പതിപ്പ്​ ക​ണ്ടെത്തിയാണ്​ പാഠശുദ്ധി വരുത്തി ആവശ്യമായ വിശദീകരണ കുറിപ്പുകൾ സഹിതം ഞാനും ഡോ. പി. വേണുഗോപാലനും ചേർന്ന്​ ഇന്ദുലേഖയുടെ ക്രിട്ടിക്കൽ എഡിഷൻ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചത്​. സാഹിത്യ നിരൂപണത്തിന്‍റെയും പഠനത്തിന്‍റെയും ഭാഗമാണതെല്ലാം. വൈജ്ഞാനിക ​ഗ്രന്ഥങ്ങൾ അതിന്‍റെ ഭാഗമല്ല.

കെ.ആർ. മീരക്കും ഷിനിലാലിനുമൊപ്പം പി.കെ. രാജശേഖരൻ

‘ഇന്ദുലേഖ’യുടെ ആദ്യ പതിപ്പുകൾ കണ്ടെത്തിയതും ശുദ്ധപാഠം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചതും മലയാള നോവലിന്‍റെ ചരിത്രത്തിലെ തന്നെ സുപ്രധാന സംഭവങ്ങളിലൊന്നായാണ്​ കണക്കാ​ക്കപ്പെടുന്നത്​. അതിലേക്ക്​ എത്തിയത്​ എങ്ങനെയാണ്​?

പലപ്പോഴുമുള്ള ‘ഇന്ദുലേഖ’ വായനകളിൽ എനിക്ക്​ ഒട്ടേറെ സംശയങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ചിലത്​ വിട്ടുപോയതുപോലെയോ ചില പൊരുത്തക്കേടുകൾ ഉള്ളതുപോലെയോ ഒക്കെ. നോവലിൽ ഒരിടത്ത്​ ‘മാധവൻ ഇന്ദു​ലേഖയെ സ്വയംവരം ചെയ്തു’ എന്ന്​ കാണാം. ഇന്ത്യൻ വിവാഹ സങ്കൽപത്തിൽ സ്വയംവരം സ്ത്രീ ചെയ്യുന്നതാണ്. നിയമജ്ഞനായിരുന്ന ഒ. ചന്തുമേനോൻ ‘ഇന്ദുലേഖ മാധവനെ സ്വയംവരം ചെയ്തു’ എന്നല്ലേ എഴുതേണ്ടത്​ എന്നായിരുന്നു എന്‍റെ സംശയം. ‘ഇന്ദുലേഖ’യിലെ മുഖ്യസംഘർഷം നായകനായ മാധവൻ കാരണവരായ പഞ്ചുമേനോനെ ധിക്കരിച്ച്​ ശിന്നനെ ഇംഗ്ലീഷ് പഠിപ്പിക്കാൻ കൊണ്ടുപോകുന്നതാണ്​. ശിന്നന്​ അവരുമായുള്ള ബന്ധമെന്തെന്ന്​ ​നോവലിൽ വ്യക്തമല്ല. അതുപോലെ തന്നെ ചില കഥാപാത്രങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തെപ്പറ്റി പീഠികയിൽ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്​ എന്ന്​ നോവലിൽ കാണാം. പീഠിക എന്ന പേരിൽ ഒരു ഭാഗം പുസ്തകത്തിലില്ല.

താൻ ജീവിച്ചിരുന്ന കാലത്ത്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ഇന്ദുലേഖയുടെ ഒന്നും രണ്ടും പതിപ്പുകൾക്ക്​ ചന്തുമേനോൻ എഴുതിയ വ്യത്യസ്തമായ അവതാരികകളെയാണ്​ പീഠിക എന്ന നിലയിൽ പൊതുവെ സങ്കൽപിച്ചിരുന്നത്​. ‘ഇന്ദുലേഖ’ക്കുണ്ടായ, ഓക്സ്ഫഡ്​ യൂനിവേഴ്​സിറ്റി പ്രസ്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ഇംഗ്ലീഷ്​ പരിഭാഷയും ഇത്തരം ഇടർച്ചകൾ ശ്രദ്ധിച്ചിരുന്നില്ല. കേരള സർവകലാശാലയിലെ പ്രഫസറും കഥകളി പണ്ഡിതനും സി.വി. രാമൻപിള്ളയുടെ നോവലുകൾ അനോട്ടേറ്റ്​ ചെയ്ത ടെക്സ്​ച്വൽ ക്രിട്ടിക്കുമായ സുഹൃത്ത്​ ഡോ. പി. വേണുഗോപാലനുമായി ഞാൻ ഇത്തരം സംശയങ്ങൾ പങ്കുവെച്ചിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിനുമുണ്ടായിരുന്നു പലതരം സംശയങ്ങൾ. അങ്ങനെയാണ്​ ഞങ്ങൾ ‘ഇന്ദുലേഖ’യെ തേടാൻ തുടങ്ങിയത്​. ആദ്യപതിപ്പുകൾ കണ്ടെത്തുകയായിരുന്നു ലക്ഷ്യം.

ചില അഭ്യുദയകാംക്ഷിക​ളുടെ അഭിപ്രായം മാനിച്ച്​ ചില മാറ്റങ്ങൾ വരുത്തിയിട്ടു​ണ്ടെന്ന്​ രണ്ടാം പതിപ്പിന്‍റെ അവതാരികയിൽ ചന്തുമേനോൻ സൂചിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്​. അതുകൊണ്ട്​ തന്നെ രണ്ടാം പതിപ്പാണ്​ കണ്ടെത്തേണ്ടത്​. അതിലാണല്ലോ തിരുത്തലുകളുള്ളത്. ചന്തുമേനോൻ ജീവിച്ചിരിക്കവെ പിന്നീട്​ ‘ഇന്ദുലേഖ’ക്ക്​ വേറെ പതിപ്പുകൾ ഇറങ്ങിയിട്ടുമില്ല. കേരളം മുഴുവൻ ഈ പതിപ്പിനായി പരതി. കൽക്കത്ത നാഷനൽ ലൈബ്രറിയിൽ വരെ പോയി നോക്കി. എല്ലായിടത്തും ഉള്ളത്​ 1955നു​ ശേഷം സാഹിത്യ പ്രവർത്തക സഹകരണ സംഘം ഇറക്കിയ പതിപ്പുകളാണ്​.

ഒടുവിൽ 1950നു മുമ്പ്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ഒരു പതിപ്പ്​ കണ്ടെത്തി; കേരളത്തിൽനിന്നു​ തന്നെ. ഒരു സ്വകാര്യ ശേഖരത്തിൽനിന്നാണ്​ കിട്ടിയത്​. ആ പതിപ്പിന്‍റെ അവസാനഭാഗം ഇപ്പോൾ നോവൽ അവസാനിക്കുന്നതുപോലെ അല്ല. എട്ടു പാ​രഗ്രാഫുകൾ പിന്നെയുമുണ്ട്. ആ പതിപ്പിലും പക്ഷേ, പീഠിക ഇല്ല. പക്ഷേ, ആ ഒത്തുനോക്കലിൽ ഒരു കാര്യം വ്യക്തമായി. 1955ൽ ‘ഇന്ദുലേഖ’യുടെ പകർപ്പവകാശ കാലാവധി അവസാനിച്ചിരുന്നു. പിന്നീട്​ എസ്​.പി.സി.എസ്​ പ്രസിദ്ധീകരിക്കാൻ തുടങ്ങിയതു മുതലാണ്​ തിരുത്തലുകളും ഒഴിവാക്കലുകളും നോവലിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നത്​. മലബാറുകാരനായ ഒരാൾ എഴുതിയ നോവലിനെ മധ്യ തിരുവിതാംകൂറുകാർ എഡിറ്റ്​ ചെയ്തിരിക്കുകയാണ്​. അവർക്ക്​ മനസ്സിലാകാത്ത വാക്കുകളെല്ലാം ജനറലൈസ്​ ചെയ്തു. ‘ഇവിടെ കഥ സമാപിക്കുന്നു’ എന്ന്​ എഴുതിയിടത്തുവെച്ച്​ നോവൽ അവർ വെട്ടി അവസാനിപ്പിച്ചു. തുടർന്നുള്ള പാരഗ്രാഫുകൾ ഒഴിവാക്കി. കഥ അവസാനിച്ചാൽ ബാക്കിയെന്തിന്​ എന്നായിരുന്നിരിക്കണം അവരുടെ ചിന്ത.

സി.വി. രാമൻപിള്ള

ഈ കണ്ടെത്തൽ സാധാരണപോലെ എഴുതുകയല്ലല്ലോ ചെയ്തത്. പകരം ഒരു പ്രഭാഷണത്തിൽ അവതരിപ്പിക്കുകയായിരുന്നില്ലേ?

ആ സമയത്ത്​, അതായത്​ 2011ൽ കേരള സർവകലാശാല ഇംഗ്ലീഷ്​ വകുപ്പിൽ ഞാനൊരു പ്രഭാഷണ പരമ്പര നടത്തുകയായിരുന്നു. കേരള സംസ്കാരത്തെയും മലയാള സാഹിത്യത്തെയും കുറിച്ച്​ ‘റീ ഇമാജിനിങ്​ കേരള’ എന്ന പേരിൽ നടത്തിയ പത്ത്​ ആഴ്ച നീണ്ട പൊതു പ്രഭാഷണ പരമ്പര​. അതൊരു പണ്ഡിത സദസ്സായിരുന്നു. ‘ഇന്ദുലേഖ’യുടെ ഈ കണ്ടെത്തൽ അവതരിപ്പിക്കേണ്ടത്​ ഏതെങ്കിലും അക്കാദമിക ജേണലിലല്ല, ഈ വേദിയിലാണെന്ന്​ തീരുമാനിച്ചു. അങ്ങനെയാണ്​ ‘റീ റീഡിങ്​ ഇന്ദുലേഖ’ എന്ന പേരിട്ട സെഷനിൽവെച്ച്​ അക്കാര്യം വെളിപ്പെടുത്തിയത്​. അന്ന്​ ഈ വെളിപ്പെടുത്തൽ നടക്കുമ്പോൾ അതിന്‍റെ മൂല്യം തിരിച്ചറിഞ്ഞത്​ മലയാള പത്രങ്ങളായിരുന്നില്ല. ‘ദ ഹിന്ദു’ അടുത്ത ദിവസം ഒന്നാം പേജിൽ നാഷനൽ എഡിഷനിൽ വാർത്ത നൽകി. ​The lost pages of Indulekha found എന്നായിരുന്നു തലക്കെട്ട്​. അതോടെ, ഉത്തരേന്ത്യയിൽനിന്നൊക്കെ പലരും വിളിക്കാൻ തുടങ്ങി.

അപ്പോഴും പീഠിക കിട്ടിയിരുന്നില്ല. അതിനുള്ള അന്വേഷണം പലവഴിക്കും തുടരുകയായിരുന്നു. ഒടുവിൽ ലണ്ടനിലെ ബ്രിട്ടീഷ്​ ലൈബ്രറിയിൽനിന്ന്​​ ‘ഇന്ദുലേഖ’യുടെ രണ്ടാം പതിപ്പ്​ കിട്ടി​. രവി ഡി.സിയാണ്​ അതിന്​ സഹായിച്ചത്​. അപ്പോഴാണ്​ പീഠിക എന്നത്​ അവതാരിക അല്ലെന്ന്​ പൂർണമായും തെളിഞ്ഞത്​. കഥാപാത്ര വിവരമാണ്​ പീഠിക. നോവൽ മനസ്സിലാകുന്നതിനുള്ള ഏറ്റവും വലിയ സൂചികയായിരുന്നു അത്​. വായിക്കുന്നവർക്ക്​ കഥയൊക്കെ മനസ്സിലാകും എന്നുകരുതി പിൽക്കാലത്ത്​ എഡിറ്റ്​ ചെയ്തവർ എടുത്തുകളഞ്ഞതാണിത്​. നമ്മുടെ പ്രസാധനം എത്രമാത്രം ഉദാസീനമായിരുന്നു എന്നതിന്‍റെ തെളിവാണ്​​. മലയാളത്തിൽ അച്ചടിച്ചതെല്ലാം ഡിജിറ്റൈസ്​ ചെയ്ത്​ ഇന്‍റർനെറ്റിൽ സൗജന്യമായി ലഭ്യമാക്കുന്ന ഗ്രന്ഥപ്പുര ഡോട്ട്​ ഒ.ആർ.ജി എന്ന മഹാപദ്ധതിയുടെ അമരക്കാരനായ യുവസുഹൃത്ത്​ ഷിജു അലക്സ്​ ഒന്നാം പതിപ്പും സംഘടിപ്പിച്ചു തന്നു. (ആ പദ്ധതിയുടെ ഭാഗമാണ്​ ഞാനും). രണ്ടു പതിപ്പുകളും പരിശോധിച്ചാണ്​ ഞാനും വേണുഗോപാലനും ചേർന്ന്​ 2016ൽ ‘ഇന്ദുലേഖ’യുടെ ക്രിട്ടിക്കൽ എഡിഷൻ തയാറാക്കിയത്​.

മുഴുവൻ അനോട്ടേറ്റ്​ ചെയ്തു. എത്രയോ ആഴ്ചകളെടുത്താണ്​ അത്​ പൂർത്തിയാക്കിയത്​. പട്ടത്തുള്ള വീട്ടിൽനിന്ന്​ രാവിലെ കാറോടിച്ച്​ വേണുഗോപാലൻ മലയിൻകീഴിലെ ഈ വീട്ടിൽ വരും. ഈ മുറിയിലിരുന്നാണ്​ വായന. ​വൈകുന്നേരം വരെ വായന നീളും. എന്‍റെ അമ്മ ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന കാലമാണ്. അവർ ഞങ്ങൾക്ക്​ ഊണൊരുക്കും. ആ യത്നത്തിൽ അങ്ങനെ അമ്മക്കും ഒരു പങ്കുണ്ടായിരുന്നുവെന്ന്​ പറയാം. നിസ്സാര മാറ്റങ്ങളേ ഒന്നും രണ്ടും പതിപ്പുകൾ തമ്മിലുള്ളൂ. കഥാഗതിയെ മാറ്റുന്ന ഒരു മാറ്റവുമില്ല. ചില പ്രയോഗങ്ങളൊക്കെ മാത്രമേ കാര്യമായി മാറ്റിയിട്ടുള്ളൂ. യഥാർഥത്തിൽ എഴുത്തുകാരൻ തന്നെ തിരുത്തി പ്രസിദ്ധീകരിച്ചതോടെ രണ്ടാം എഡിഷനാണ്​ മൂല്യം. അതാണ്​ ഓതന്‍റിക്​ എഡിഷൻ. അതിന്‍റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ്​ ക്രിട്ടിക്കൽ എഡിഷൻ തയാറാക്കിയത്​. എന്‍റെയും വേണുഗോപാലിന്‍റെയും ആമുഖ പഠനങ്ങളോടെ അത്​ ഡി.സി ബുക്സ്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.

ക്രിട്ടിക്കൽ എഡിഷൻ പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെടുന്നതിന്​ തൊട്ടുമുമ്പ്​ ഈ വിവരം മാതൃഭൂമി ആഴ്ചപ്പതിപ്പിൽ കവർ സ്​റ്റോറിയായി പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. കുറച്ചുകാലം കഴിഞ്ഞ്​ മറ്റൊരു പ്രസാധകൻ മ​റ്റൊരാളുടെ ആമുഖത്തോടെ ഫസ്റ്റ്​ എഡിഷൻ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. പക്ഷേ, ഇതിന്‍റെ ക്രിട്ടിക്കൽ എഡിഷൻ ഇറങ്ങിയ കാര്യമോ നോവലിസ്റ്റ്​ തന്നെ തിരുത്തിയ ആധികാരികമായ രണ്ടാം പതിപ്പ്​ ഉണ്ടെന്നോ ഉള്ള സൂചനയോ ഒന്നും അതിലുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഞങ്ങൾ രണ്ടുപേരും ചെയ്ത, മലയാള സാഹിത്യ ചരിത്രത്തിലെ വലിയ കണ്ടുപിടിത്തങ്ങളിലൊന്നിനെ കുറിച്ച്​ പരാമർശിക്കുക പോലും ചെയ്യാതിരുന്നത്​ ഞങ്ങ​ളെ അൽപം വിഷമിപ്പിച്ചിരുന്നു.

എം.ടി. വാസുദേവൻ നായർക്കൊപ്പം പി.കെ. രാജശേഖരൻ, സച്ചിദാനന്ദനൊപ്പം ഒരു പൊതുവേദിയിൽ

ഏതു നിലക്കാണ്​ അത്​ സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടത്​. പൊതുവായനയിലും അക്കാദമിക്​ രംഗത്തുമുള്ള പ്രതികരണം എങ്ങനെയായിരുന്നു?

സർവകലാശാലക​ളൊന്നും ആ സമയത്ത്​ കണ്ട ഭാവം നടിച്ചില്ല. ‘ഇന്ദുലേഖ’യിൽ വന്ന മാറ്റങ്ങൾ സാഹിത്യ വിദ്യാർഥികൾ അറിയേണ്ടതുണ്ടെന്ന കാര്യം അവർ സൗകര്യപൂർവം മറന്നുപോയെന്ന്​ തോന്നുന്നു.

അതുപോലെ തന്നെ​യാണല്ലോ ഒ.വി. വിജയന്‍റെ കഥകളുടെയും ലേഖനങ്ങളുടെയും മറ്റ്​ രചനകളുടെയും സമാഹരണം തുടർന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത്​?

ജീവിച്ചിരുന്ന കാലത്തേ ഒ.വി. വിജയനെ പിന്തുടരുന്നുണ്ട്​​. 1984ൽ യൂനിവേഴ്​സിറ്റി കോളജിൽ വെച്ചാണ്​ അദ്ദേഹത്തെ ആദ്യമായി കാണുന്നത്​. ‘ധർമപുരാണം’ അപ്പോൾ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചിട്ടുണ്ടായിരുന്നില്ല. പിന്നീട്​ ’80കളുടെ അവസാനം എന്‍റെ ഗവേഷണ കാലത്താണ്​ കവി കിളിമാനൂർ മധു എന്നെ അദ്ദേഹത്തിന്​ പരിചയപ്പെടുത്തുന്നത്​​. അക്കാലം മുതലേ അദ്ദേഹവുമായി നിരന്തരം ബന്ധപ്പെടാനും സംസാരിക്കാനും ഒപ്പം സഞ്ചരിക്കാനുമെല്ലാം അവസരം ലഭിച്ചിരുന്നു. ആന്തരികമായി അപാരമായ ധൈര്യവും പുറത്ത്​ വല്ലാതെ ഭയവുമുള്ള ആളായാണ്​ അദ്ദേഹത്തെ കുറിച്ച്​ തോന്നിയിരുന്നത്​.

വിചിത്രമായ ചില ശീലങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിനുണ്ടായിരുന്നു. ഒരിക്കൽ കാണാൻ പോകുമ്പോൾ അദ്ദേഹം ‘മോബിഡിക്’ വായിക്കുകയാണ്​. മുമ്പു​ വായിച്ചതാണെങ്കിലും വില കുറഞ്ഞ്​ കിട്ടിയ മോഡേൺ ലൈബ്രറി എഡിഷൻ വീണ്ടും വായിക്കുകയാണെന്ന്​ ഗൗരവമെന്നോ തമാശയെന്നോ മനസ്സിലാക്കാനാകാത്ത സ്വരത്തിൽ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. വായിക്കുമ്പോൾ ഏതെങ്കിലും ഒരു ഘട്ടത്തിൽ ഒരു സ്പാർക്ക്​ ലഭിക്കും. അത്​ ആ കഥയുമായി ഒരുതരത്തിലും ബന്ധമുള്ളതായിരിക്കില്ലെന്നും സൂചിപ്പിച്ചു.

അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ ‘കടൽത്തീരത്ത്​’ എന്ന പ്രശസ്തമായ കഥ ഉണ്ടാകുന്നത്​ ഒരു പത്രവാർത്തയിൽനിന്നാണ്​. മലേഷ്യയിൽ ഒരു ഗ്രാം കഞ്ചാവുമായി ഒരു യൂറോപ്പുകാരൻ യുവാവ്​ പിടിയിലായി. അവിടെ ഇതിനൊക്കെ കടുത്ത നിയമങ്ങളാണ്​. വിചാരണക്കൊടുവിൽ വധശിക്ഷക്ക്​ വിധിച്ചു. പാശ്ചാത്യനായതിനാൽ അയാളുടെ രാജ്യം ഇടപെട്ടു. പക്ഷേ, ശിക്ഷയിൽ ഇളവ്​ കിട്ടിയില്ല. തൂക്കിക്കൊന്നു. ‘ഇന്ത്യൻ എക്സ്​പ്രസി’ൽ ഇതുസംബന്ധിച്ച്​ വന്ന ചെറിയൊരു വാർത്ത വിജയന്‍റെ ശ്രദ്ധയിൽപെട്ടു. അതിൽനിന്നാണ്​ ‘കടൽത്തീരത്ത്​’ ഉണ്ടാകുന്നത്​. അദ്ദേഹം പത്രത്തിൽനിന്ന്​ വെട്ടിയെടുത്ത്​ ഡയറിയിൽ ഒട്ടിച്ചുവെച്ചത്​ എന്നെ കാണിച്ചുതന്നിരുന്നു.

’93ൽ ​​‘പ്രവാചകന്‍റെ വഴി’ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നതിനു മുമ്പ്​ കലാകൗമുദിയിലാണ്​ ‘വിജയന്‍റെ സാരസ്വത രഹസ്യങ്ങൾ’ എന്ന ആമുഖ ലേഖനം എഴുതിയത്​. 1994ൽ ‘ഖസാക്കി’ന്‍റെ 25ാം വാർഷിക പതിപ്പ്​ പ്രസിദ്ധീകരിക്കാൻ ഡി.സി ബുക്സ്​ തീരുമാനിച്ചപ്പോൾ അവതാരിക എഴുതാൻ ഒ.വി. വിജയനാണ്​ ആവശ്യപ്പെട്ടത്. അതുവരെ ഖസാക്കിന്​ അവതാരിക ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. അതൊക്കെ ഒരു നിയോഗംപോലെ അനുഭവപ്പെടുന്നു. ആ വർഷം തന്നെയാണ്​ ‘പിതൃഘടികാര’വും പുറത്തുവരുന്നത്​.

അ​ദ്ദേഹം മലയാളത്തിൽ എഴുതിയതെല്ലാം സമാഹരിക്കുകയെന്ന ദൗത്യം സ്വന്തം കർത്തവ്യമായി കണ്ട്​ നിർവഹിക്കുകയാണ്​ കുറെ വർഷങ്ങളായി. അദ്ദേഹം എഴുതിയ പലതും എവിടെപ്പോയെന്ന്​ ആർക്കും അറിയില്ല. വിജയൻ എഴുതിയതും വരച്ചതും​ ഒരു അക്ഷരംപോലും വിട്ടുപോകാതെ അച്ചടിച്ച്​ പ്രസിദ്ധീകരിക്കണമെന്നത്​ എന്‍റെ ആഗ്രഹമാണ്​. എന്‍റെ പ്രിയപ്പെട്ട എഴുത്തുകാരൻ എന്ന നിലയിൽ മാത്രമല്ല, മലയാളത്തിലെ വലിയ എഴുത്തുകാരിൽ ഒരാളെന്ന നിലയിലും അദ്ദേഹത്തോട്​ ചെയ്യുന്ന സ്​നേഹാദരവാണത്​. അത്​ ശേഖരിക്കപ്പെടേണ്ടതും അച്ചടിക്കപ്പെ​ടേണ്ടതും മലയാളത്തിന്‍റെ ആവശ്യമാണ്​. അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ രാഷ്ട്രീയ ലേഖനങ്ങൾ, പത്ര പംക്തികൾ എല്ലാം ശേഖരിക്കുന്നു. അങ്ങനെയാണ്​ ‘ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം’ മുഴുവൻ ശേഖരിച്ച്​ പുസ്തകമാക്കിയത്​.

വിജയൻ എഴുതിയിരുന്ന കോളമായിരുന്നു ‘ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം’. അടിയന്തരാവസ്ഥ കഴിഞ്ഞ്​ ‘മലയാള നാടി’ലാണ്​ എഴുതിത്തുടങ്ങിയത്. ’85ൽ ഈ കോളം നിർത്തിയതിനു ശേഷം പന്തളത്തെ പുസ്തക​പ്രസാധക സംഘം അത്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. അന്നുവരെ എഴുതിയതിൽനിന്ന്​ 35 ലേഖനങ്ങൾ തിര​ഞ്ഞെടുത്താണ്​ അവർ ‘ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം’ എന്ന പേരിൽതന്നെ പുസ്തകമാക്കിയത്​. ‘മലയാള നാട്ടി’ൽ എങ്ങനെയാണ്​ വന്നത്​ അതു​പോലെയാണ്​ അവർ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചത്​. കോളത്തിന്​ അടിയിൽ വർഷം സൂചിപ്പിക്കാതെ അതത്​ മാസം മാത്രം വിജയൻ രേഖപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. അവർ പുസ്തകമാക്കിയപ്പോൾ ആ മാസം മാത്രം അതുപോലെ ഉൾപ്പെടുത്തി. ഏതു വർഷം എന്ന്​ അറിയാൻ ഒരു നിവൃത്തിയുമില്ല. ‘മലയാളനാടി’ലെ അക്ഷരത്തെറ്റുകൾ വരെ അതേപോലെ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.

’88ൽ ആ പുസ്തകം വീണ്ടും പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. 13 ലേഖനങ്ങൾ വിജയൻ അതിൽ ഉപേക്ഷിച്ചു. അദ്ദേഹം തന്നെ അതിന്‍റെ പേരും​ മാറ്റി. ‘സന്ദേഹിയുടെ സംവാദം’ എന്ന പേരിൽ കറന്‍റ്​ ബുക്​സ്​ ആണ്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചത്​. വിജയന്‍റെ മരണശേഷം കുറച്ചുകാലത്തിന്​ ശേഷമാണ്​ ‘ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം’ മുഴുവൻ സമാഹരിക്കാമെന്ന ​ചിന്തയുണ്ടാകുന്നത്​. അങ്ങനെ പുസ്തകമായി പ്രസിദ്ധീകരിച്ചതും പ്രസിദ്ധീകരിക്കാത്തതുമായ മുഴുവൻ ‘ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം’ കോളങ്ങളും സമാഹരിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. ’75 മുതൽ ’94 വരെയാണ്​ ഈ കോളം തുടർന്നത്​​. ആദ്യകാലത്ത്​ ‘മലയാളനാടി’ലായിരുന്നെങ്കിൽ പിന്നീട്​ ‘മാതൃഭൂമി’, ‘ഇന്ത്യ ടുഡേ’, ‘സമകാലിക മലയാളം’ തുടങ്ങിയ വാരികകളിലും എഴുതി​. അതുകൊണ്ടുതന്നെ സമാഹരണം ശ്രമകരമായിരുന്നു. ‘മലയാള നാടി’ൽ എഴുതിയിരുന്നത്​ അടിയന്തരാവസ്ഥക്ക്​ തൊട്ടുടനെയാണ്. സ്വാഭാവികമായി ആ കാലമായിരുന്നു പ്രധാനവിഷയം. പിൽക്കാലത്ത്​ മറ്റു മാഗസിനുകളിൽ എഴുതിയപ്പോൾ വിഷയങ്ങൾ മാറി. അതിന്​ ഒരു പൊതുസ്വഭാവമില്ല. അതെല്ലാം സമാഹരിക്കുകയാണ്. ’84 വ​രെ ‘മലയാള നാടി’ൽ എഴുതിയത്​ മുഴുവൻ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്​. ബാക്കിയുള്ളവയുടെ പ്രസിദ്ധീകരണം ഉടനെയുണ്ടാകും. ഒരു സമാഹാരത്തിലും വരാത്ത രണ്ട്​ മൂന്നു കഥകളും ഇപ്പോൾ കിട്ടിയിട്ടുണ്ട്​. ‘വിജയന്‍റെ ലേഖനങ്ങൾ’ എന്ന സമാഹാരം ഞാൻ നേരത്തേ എഡിറ്റ്​ ചെയ്തിരുന്നു.

ഒ.വി. വിജയൻ, എം. കൃഷ്ണൻ നായർ                              

ഇക്കാലത്തെ മാധ്യമപ്രവർത്തകർക്കും രാഷ്ട്രീയക്കാർക്കും നഷ്ടമാകുന്നത്​ ഒ.വി. വിജയനെപ്പോലെ ഒരാളുടെ സാന്നിധ്യമാണെന്ന്​ താങ്കൾ അടുത്തിടെ പറഞ്ഞിരുന്നു?

അതെ. വിജയനെപ്പോ​ലുള്ള ഒരു രാഷ്ട്രീയചിന്തകന്‍റെയും പംക്തികാരന്‍റെയും ആവശ്യം ഇക്കാലത്തിനുണ്ട്, ഒപ്പം കാർട്ടൂണിസ്റ്റിന്‍റെയും. ദൈനംദിന രാഷ്ട്രീയത്തിന്‍റെ ആനുകാലികത്വത്തിൽ നിന്നുകൊണ്ടുതന്നെ അതിനപ്പുറത്തേക്ക്​ കടന്ന്​ രാഷ്ട്ര വ്യവഹാര​ത്തിലെ പ്രതിസന്ധികളിലേക്കും അന്തസ്സാരശൂന്യതകളിലേക്കും വെളിച്ചം വീശിയ വ്യത്യസ്തവും ഗഹനവുമായ ചിന്തകളാണ്​ തന്‍റെ രാഷ്ട്രീയ ലേഖനങ്ങളിലും പംക്തി ലേഖനങ്ങളിലും വിജയൻ അവതരിപ്പിച്ചത്​. കമ്യൂണിസ​ത്തെപ്പറ്റിയുള്ള വിമർശനം തന്നെ ഉദാഹരണം. കഴിഞ്ഞ തലമുറയിലെ രാഷ്ട്രീയക്കാർ വിജയന്‍റെ പംക്തി രചനകൾ ഗൗരവപൂർവം വായിക്കുമായിരുന്നു. ഇന്നത്തെ രാഷ്ട്രീയക്കാർക്ക്​ മാധ്യമപ്രവർത്തകരിൽ നിന്നോ കോളമിസ്റ്റുകളിൽ നിന്നോ ആനുകാലികത്വത്തിനപ്പുറമുള്ള വെളിച്ചം കിട്ടുന്നുണ്ടെന്ന്​ തോന്നുന്നില്ല.

പുതിയ എഴുത്തുകാർക്ക്​ ഒ.വി. വിജയനിൽനിന്ന്​ പഠിക്കാനുള്ളത്​ എന്താണ്​?

മുൻതലമുറയിലെ എഴുത്തുകാർ പിൻതലമുറക്കാർക്ക്​ പാർക്കാനും പുറ​പ്പെട്ടുപോരാനുമുള്ള സത്രങ്ങളാണ്. ചിലത്​ കൂടെക്കൊണ്ടുവരുന്നു, ചിലത്​ ഉപേക്ഷിച്ചുപോരുന്നു. അവരുടെ ജീവിതവീക്ഷണമോ കലാദർശനമോ പുതുതലമുറക്ക്​ സ്വീകരിക്കാനാവില്ല. എന്നാൽ രചനാപരമായ കാര്യങ്ങളിൽ, കലാതന്ത്രങ്ങളിൽ അവരുടെ രചനകളെ പാഠപുസ്തകങ്ങളായി കാണണം. ഒ.വി. വിജയനിൽനിന്നും അങ്ങനെതന്നെ. എഴുത്തിലെ ബ്രെവിറ്റി, പദയോജനകൾ, വാക്കുകൾ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിലെ സൂക്ഷ്മത അങ്ങനെ ഒട്ടേറെ ഘടകങ്ങൾ തീർച്ചയായും പുതിയ എഴുത്തുകാർക്കും മനസ്സിലാക്കാനുണ്ട്​. മറ്റു പല പ്രധാനപ്പെട്ട എഴുത്തുകാരിൽനിന്നും അതുവേണം.

മലയാള സാഹിത്യത്തിലെ ഒരു സംഭവമായിരുന്നല്ലോ എം. കൃഷ്ണൻനായരുടെ പംക്തിയായ ‘സാഹിത്യവാരഫലം’. അദ്ദേഹം മരിച്ച്​ 18 വർഷമായപ്പോ​ഴാണ്​ താങ്കൾ എഡിറ്റ്​ ചെയ്ത്​ ആ ലേഖനങ്ങൾ സമ്പൂർണമായി പുസ്തകരൂപത്തിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചത്​. അതിലേക്കുള്ള വഴി എങ്ങനെയായിരുന്നു?

സാഹിത്യത്തിലെ മാത്രമല്ല പത്രപംക്തിയെഴുത്തിന്‍റെയും ചരിത്രത്തിലെ അപൂർവതയാണ്​ ‘സാഹിത്യവാരഫലം’. അത്​ സാഹിത്യനിരൂപണമല്ല ലിറ്റററി ജേണലിസം മാത്രമാണെന്ന്​ കൃഷ്ണൻനായർ ആവർത്തിച്ചു പറഞ്ഞിരുന്നു. പക്ഷേ, പല തലമുറകളിൽപെട്ട വായനക്കാർ അതിനെ നിരൂപണമായി തന്നെ കണ്ടു. ഇത്രയും ജനപ്രീതി നേടിയ മറ്റൊന്നും മലയാളത്തിലെ കോളമെഴുത്തിന്‍റെ ചരിത്രത്തിൽ ഉണ്ടായിട്ടില്ല. ഹൈസ്കൂൾ വിദ്യാർഥിയായിരുന്നപ്പോൾതന്നെ ഞാൻ ‘മലയാളനാട്​’ വാരികയും അതിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചിരുന്ന ‘സാഹിത്യവാരഫല’വും വായിച്ചിരുന്നു; മനസ്സിലാക്കിയൊന്നുമായിരുന്നില്ല. കോളജിലെത്തിയപ്പോഴും അതു തുടർന്നു. കൃഷ്ണൻനായർ സാറിനെ കാണാൻ എത്രയോ തവണ പോയിട്ടുണ്ട്​. പ്രസംഗങ്ങളും കേട്ടിട്ടുണ്ട്​. കാണാൻ ചെല്ലുമ്പോൾ പുസ്തകങ്ങൾ സമ്മാനമായി തരും.

അറിയാൻ വഴിയില്ലാത്ത എത്രയോ വിശിഷ്ടമായ നോവലുകൾ വായിക്കാൻ നിർദേശിച്ചിട്ടുണ്ട്​. കൃഷ്ണൻനായർ സാർ കൊടുത്ത കസൻദ്​സാക്കിസിന്‍റെ സോർബ ദ ഗ്രീക് ഇംഗ്ലീഷ്​ വിവർത്തനം ഞങ്ങളുടെ അധ്യാപകനായിരുന്ന നരേന്ദ്രപ്രസാദ്​ എനിക്കും അൻവർ അലിക്കും വായിക്കാൻ തന്നത്​ ഓർമയുണ്ട്​. ഭാവിയിൽ ‘സാഹിത്യവാരഫലം’ എഡിറ്റ്​​ ചെയ്യുമെന്നൊന്നും അന്ന്​ വിചാരിക്കാൻ വഴിയില്ലല്ലോ. മാതൃഭൂമി ബുക്സിന്‍റെ മാനേജർ കെ. നൗഷാദാണ്​ ‘സാഹിത്യവാരഫലം’ ആറു വാള്യമായി ഏഴായിരം പേജിൽ പുസ്തകരൂപത്തിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചതിന്​ പിന്നിലെ ചാലകശക്തി. 2019ലാണ്​ ​ആലോചന തുടങ്ങുന്നത്​. പണ്ട്​ മാതൃഭൂമി ഗ്രന്ഥവേദി എന്നുപേരായിരുന്ന മാതൃഭൂമി ബുക്സിന്‍റെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ പ്രോജക്ട്​ എന്ന നിലയിലാണ്​ ‘സാഹിത്യവാരഫലം’ എഡിറ്റ്​ ചെയ്യാനുള്ള ചുമതല എന്നെ ഏൽപിച്ചത്​.

അരുന്ധതി റോയ്,  പെരുമാൾ മുരുകൻ                          

1969ൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു തുടങ്ങിയ ‘സാഹിത്യവാരഫല’ത്തിന്‍റെ ലക്കങ്ങളെല്ലാം ലഭ്യമായിരുന്നോ... പഴയതൊക്കെ കിട്ടിയതെങ്ങനെയാണ്​?

അതൊരു കഠിനാധ്വാനമായിരുന്നു. പ്രവർത്തനം തുടങ്ങി കുറച്ചു കഴിഞ്ഞപ്പോൾ കോവിഡ്​ മഹാമാരിയുടെ അടച്ചിരിപ്പായി. ലൈബ്രറികൾ തുറക്കാതായി. കോവിഡിനു ശേഷം പുസ്തകപ്രസാധനവും പത്രങ്ങളുമെല്ലാം വലിയ പ്രതിസന്ധിയിലായത്​ ഓർമയില്ലേ. പ്രോജക്ട്​ വൈകാൻ തുടങ്ങി. കോവിഡ്​ നിയന്ത്രണങ്ങൾ മാറിയശേഷമാണ്​ പ്രവർത്തനം പുനരാരംഭിച്ചത്​.

1969 തൊട്ട്​ 2006 വരെ മൂന്നു വാരികകളിലായാണ്​ എം. കൃഷ്​ണൻ നായർ ‘സാഹിത്യവാരഫലം’ ആഴ്ചതോറും എഴുതിയത്​. ‘മലയാളനാടി’ലും ‘കലാകൗമുദി’യിലും ‘സമകാലിക മലയാള’ത്തിലും. ’69 മേയ്​ 18ന്​ കൊല്ലത്തുനിന്ന്​ തുടങ്ങിയ ‘മലയാളനാടി’ന്‍റെ ആദ്യലക്കത്തിലാണ്​ ആ പംക്തിയുടെ തുടക്കം. ’83ൽ ‘മലയാള നാട്’​ നിലക്കുംവരെ അതിൽ തുടർന്നു. ആ 15 വർഷത്തെ ലക്കങ്ങൾ കിട്ടാനായിരുന്നു ഏറ്റവും പ്രയാസം. പഴയ ആനുകാലികങ്ങൾ സൂക്ഷിക്കുന്ന വളരെ കുറച്ച്​ ലൈബ്രറി​കളല്ലേ കേരളത്തിലുള്ളൂ. പല ലൈബ്രറികളും വ്യക്തികളും സഹായിച്ചു.

‘സാഹിത്യവാരഫലം’ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നു​വെന്ന്​ ഓൺലൈനിൽ വന്ന ചെറിയൊരു വാർത്ത കണ്ട്​ തിരുവനന്തപുരത്തെ മേനംകുളം സ്വദേശിയായ ജോസഫ്​ ഡിക്രൂസ്​ എന്നൊരാൾ വിളിച്ചു. ഗതാഗത വകുപ്പിൽനിന്ന്​ വിരമിച്ച അദ്ദേഹം ‘സാഹിത്യവാരഫല’ത്തിന്‍റെ ആരാധകനായിരുന്നു. കുറച്ചു ‘വാരഫലം’ അദ്ദേഹം ബൈൻഡ്​ ചെയ്തു സൂക്ഷിച്ചിട്ടുണ്ട്​. മാതൃഭൂമി ബുക്​സിലെ വി.ജെ. പ്രവീണുമൊത്ത്​ ഒരുദിവസം മേനംകുളത്തെ ജോസഫ്​ ഡിക്രൂസിന്‍റെ വീട്ടിലെത്തി. 14 ​വാള്യങ്ങളുള്ള ചെറിയ പുസ്തകങ്ങളായി ‘സാഹിത്യവാരഫലം’ അദ്ദേഹം ബൈൻഡ്​ ചെയ്ത്​ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുകയാണ്​. 150-200 ലക്കങ്ങളുണ്ടാകും.

അതു മുഴുവൻ എടുത്തോളാൻ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. പക്ഷേ, ഒരു പ്രശ്നം ഉണ്ടായി. അദ്ദേഹം ‘സാഹിത്യവാരഫല’ത്തിന്‍റെ പേജുകൾ വെട്ടിയെടുത്താണ്​ ബൈൻഡ്​ ചെയ്തിരിക്കുന്നത്​. ആ​ പേജിൽ അത്​ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച തീയതി ഇല്ലെന്ന്​ മാത്രമല്ല, അദ്ദേഹം അത്​ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുമില്ല. ‘മലയാളനാടി’ന്‍റെ ഉള്ളടക്ക പേജിൽ മാത്രമാണ്​ തീയതിയും മാസവും വർഷവും ലക്കം നമ്പറും ഉണ്ടാകുക. അത്​ ഇളകിപ്പോയാൽ തീയതി കണ്ടുപിടിക്കാൻ ഒരു മാർഗവുമില്ല. കാലം ക്രമപ്പെടുത്തുകയെന്നത്​ വലിയ ദൗത്യമായി. പിന്നീട്​ കണ്ടുകിട്ടുന്നവ വെച്ച്​ കൂട്ടിനോക്കി വർഷങ്ങളെടുത്താണ്​ അത്​ ക്രമപ്പെടുത്തിയത്​. അപ്പോഴും ആകെ ഉള്ളതിന്‍റെ 10 ശതമാനത്തിന്​ അടുത്ത്​ മാത്രമേ ആയിട്ടുള്ളൂ. എന്‍റെ സ്വകാര്യശേഖരത്തിൽനിന്നും മറ്റിടങ്ങളിൽനിന്നുമായി ബാക്കിയുള്ളവയും കണ്ടെടുത്തു.

എല്ലാം കഴിഞ്ഞപ്പോഴും ഒരു പ്രശ്നം ശേഷിച്ചു. ഒന്നാം ലക്കം കിട്ടിയിട്ടില്ല. അതിനി തിരയാൻ ഇടമൊന്നും ബാക്കിയില്ല. ഒരുദിവസം എഴുത്തുകാരിയായ സുഹൃത്ത്​ കെ.എ. ബീനയുമായി സംസാരിക്കുമ്പോൾ ഇക്കാര്യം സൂചിപ്പിച്ചു. തന്‍റെ പിതാവ്​ സൂക്ഷിച്ചുവെച്ച ‘മലയാളനാട്’​ അടക്കം മാഗസിനുകളുടെ വലിയ ശേഖരം വീട്ടിൽ ഇരിപ്പുണ്ടെന്ന കാര്യം ബീന അ​പ്പോഴാണ്​ പറയുന്നത്. ബീനയുടെ കുടുംബവീട്ടിൽനിന്ന്​ ‘സാഹിത്യവാരഫല’ത്തിന്‍റെ ഒന്നാം ലക്കം അടക്കം അതുവരെ കിട്ടാത്തവ കുറേ ലക്കങ്ങൾ കിട്ടി.

അടൂരിനൊപ്പം

എഡിറ്റിങ്ങിന്റെ രീതി എന്തായിരുന്നു?

പാഠപരമായ പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുകയായിരുന്നു പ്രധാനം. എം. കൃഷ്ണൻനായർ കൈയെഴുത്തു പ്രതിയാണ്​ വാരികകൾക്ക്​ നൽകിയിരുന്നത്​. കോപ്പി സൂക്ഷിച്ചിരുന്നില്ല. ആദ്യകാലത്ത്​ ഹാൻഡ്​ കമ്പോസിങ്ങിലൂടെയാണ്​ വാരികകൾ പേജ്​ തയാറാക്കിയിരുന്നത്, വിശേഷിച്ചും ‘മലയാളനാട്’​. ഹാൻഡ്​ കമ്പോസിങ്ങിലും ഫോട്ടോ കമ്പോസിങ്ങിലും സ്വാഭാവികമായും അക്ഷരപ്പിശകുകൾ കടന്നുകൂടും. പ്രൂഫ്​ റീഡിങ്ങിലും ഒട്ടേറെ അബദ്ധങ്ങൾ സംഭവിച്ചിരുന്നു. വ്യാകരണശുദ്ധിയിലും പദശുദ്ധിയിലും കർക്കശ നിഷ്​ഠയാണ്​ മലയാളം പ്രഫസറായിരുന്ന കൃഷ്ണൻനായർ സാറിന്​ ഉണ്ടായിരുന്നത്​. വിദേശഭാഷകളിലെ പേരുകളുടെ ഉച്ചാരണത്തിൽ അദ്ദേഹം ആ ഭാഷകളിലെ ഉച്ചാരണമാണ്​ എഴുതിയിരുന്നത്​. ഉദ്ധരിച്ച കാവ്യഭാഗങ്ങളിലും നോവൽ-ലേഖന ഭാഗങ്ങളിലുമൊക്കെ വാരികകളിൽ ധാരാളം തെറ്റുകൾ കടന്നുകൂടിയിരുന്നു. കമ്പോസിറ്റർമാർ വരുത്തിയ തെറ്റുകളുടെ പേരിൽ ‘വാരഫലം’ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചിരുന്ന കാലത്ത്​ വാരികകളിലേക്ക്​ ധാരാളം കത്തുകൾ വന്നിരുന്നു. ആദ്യമൊക്കെ അദ്ദേഹം മറുപടി പറഞ്ഞു. അങ്ങനെ തിരുത്തും മറുപടിയും എഴുതിക്കൊണ്ടിരുന്നാൽ ‘വാരഫല’മെഴുത്ത്​ നടക്കില്ലെന്ന്​ മനസ്സിലാക്കി പിന്നീട്​ അദ്ദേഹം പ്രതികരിക്കാതായി. തെറ്റുകൾ അസഹനീയമാകുമ്പോൾ ഇനി വാരഫലമെഴുതില്ലെന്ന്​ പത്രാധിപൻമാരോട്​ പിണങ്ങിയിരുന്ന അവസരങ്ങളുമുണ്ട്​.

എഴുത്തുകാരുടെയും കൃതികളുടെയും പേരും കാലവും പരിശോധിച്ചുറപ്പിക്കുക, പുസ്തകങ്ങളുടെ പേരുകളിൽ വന്നിട്ടുള്ള മാറ്റങ്ങൾ പരിശോധിക്കുക തുടങ്ങിയ ജോലികളും എഡിറ്റിങ്ങിലുണ്ട്​. ചില പുസ്തകങ്ങൾക്ക്​ ബ്രിട്ടീഷ്​ എഡിഷനിലും അമേരിക്കൻ എഡിഷനിലും പേരുകൾ വ്യത്യസ്തമായിരിക്കും. തുടർച്ചയായി എഴുതിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന കോളമിസ്റ്റുകൾക്ക്​ ആവർത്തനവും ചിലപ്പോൾ കാലപ്രമാദവും ഓർമയിൽനിന്ന്​ ഉദ്ധരിക്കുമ്പോഴുള്ള ചെറിയ പ്രമാദങ്ങളും വരുക സ്വാഭാവികമാണ്​. ടെക്സ്​ച്വൽ ക്രിട്ടിസിസത്തിന്‍റെ രീതിശാസ്ത്രമനുസരിച്ചാണ്​ അതൊക്കെ എഡിറ്റിങ്ങിൽ ശരിയാക്കുന്നത്​. മുഴുവൻ പിശകുകളും തിരുത്തിയെന്ന്​ ഞാൻ അവകാശപ്പെടുന്നില്ല.

- ‘സാഹിത്യവാരഫല’ത്തെ എന്തുതരം രചനയായാണ്​ താങ്കൾ പരിഗണിക്കുന്നത്​. നിരൂപണമല്ലെന്ന്​ കൃഷ്​ണൻ നായർ തന്നെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്​. യഥാർഥത്തിൽ മലയാളസാഹിത്യത്തിൽ ‘വാരഫല’ത്തിന്‍റെ സ്ഥാനമെന്താണ്​?

‘യൂനീക്’​ അഥവാ അനന്യം എന്നുതന്നെ വാരഫലത്തെ വിശേഷിപ്പിക്കണം. ഇതുപോലൊരു കോളം ലോകത്തെവിടെയെങ്കിലും ഏതെങ്കിലും ഭാഷയിൽ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ടോ എന്ന്​ ഒരുപാട്​ തിര​ഞ്ഞിരുന്നു. വർഷങ്ങളോളം ലിറ്റററി കോളങ്ങൾ എഴുതിയവരുണ്ട്​. പക്ഷേ, വാരഫലത്തിന്​ സമാനമായി ഒന്നും കണ്ടെത്താനായിട്ടില്ല. ഇതിൽ സാഹിത്യനിരൂപണവും കോളം എഴുത്തുമുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ നിരൂപണബുദ്ധിയും സാഹിത്യ പാണ്ഡിത്യവും ഭാഷാപാണ്ഡിത്യവും ‘വാരഫല’ത്തെ വേറൊരു തലത്തിലേക്ക്​ ഉയർത്തുന്നു. സാഹിത്യ തത്ത്വങ്ങൾ അദ്ദേഹം ചർച്ച ചെയ്യാറുണ്ട്​. പക്ഷേ, കോളമായതിനാൽ തന്നെ അതിവിശദമായ അവലോകനങ്ങൾ സാധ്യമല്ല.

ലോകത്തെ സാഹിത്യസംഭവങ്ങളെയും എഴുത്തുകാരെയും കുറിച്ച്​ മറ്റൊരുനിലയിലും അറിയാൻ സാധ്യതയില്ലാതിരുന്ന വലിയൊരു വായനസമൂഹത്തെ ഉദ്​ബു​ദ്ധരാക്കി എന്നത്​ വസ്തുതയാണ്​. ഉയർന്ന സാഹിത്യവും തത്ത്വചിന്തയും വായിക്കുന്നവർക്കുപോലും അദ്ദേഹം ഉപകാരപ്പെട്ടു. പല പ്രധാന ലോക സാഹിത്യകാരൻമാരെയും മലയാളി പരിചയപ്പെട്ടതും ‘വാരഫല’ത്തിൽനിന്നാണ്. 1955ലാണ്​ അദ്ദേഹം സാഹിത്യനിരൂപണം എഴുതിത്തുടങ്ങുന്നത്. അതിരൂക്ഷമായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ ആക്രമണം. ‘മാറ്റൊലിക്കവി’കൾ എന്ന ലേഖനം സൃഷ്​ടിച്ച പ്രകമ്പനം ചെറുതായിരുന്നില്ല. ഒ.എൻ.വിയും വയലാറും പി. ഭാസ്കരനുമെല്ലാം ചങ്ങമ്പുഴയുടെ മാറ്റൊലിക്കവികൾ മാത്രമാണെന്നും മൗലികതയില്ലെന്നുമായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ വിമർശനം. നിരൂപണത്തിൽതന്നെ തുടർന്നിരുന്നെങ്കിൽ അദ്ദേഹം ശ്രദ്ധേയനായൊരു നിരൂപകൻ ആകുമായിരുന്നു. 12 നിരൂപണ പുസ്തകങ്ങൾതന്നെ അദ്ദേഹത്തിന്‍റേതായി ഉണ്ട്​. ഇങ്ങനെ ഒരു ലിറ്റററി കോളം കാലങ്ങൾക്കുശേഷം പുനഃപ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെടുമെന്നും ആളുകൾ വാങ്ങിവായിക്കുമെന്നും ആരും കരുതിയിരുന്നില്ല. ലോകത്ത്​ ഇതിന്​ സമാനമായ ഒരു സംഭവവും ഉണ്ടെന്ന്​ തോന്നുന്നില്ല. അതുതന്നെയാണ്​ ​എം. കൃഷ്​ണൻ നായരുടെ പ്രാധാന്യം.

ഒര​ു പൊതുചടങ്ങിൽ സുഗതകുമാരിക്കൊപ്പം 

വിവിധതരം ഗവേഷണങ്ങളെക്കുറിച്ച്​ നേരത്തേ പറഞ്ഞുവല്ലോ. അതിന്‍റെ അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള സാംസ്കാരിക ചരിത്രങ്ങൾ എന്നുവിളിക്കാവുന്ന ഒട്ടേറെ രചനകൾ താങ്കളു​േടതായുണ്ട്​. പുസ്തകങ്ങളുടെ ചരിത്രമായ ‘ബുക്സ്​റ്റാൾജിയ’, ലിറ്റിൽ മാഗസിനുകളുടെ ചരിത്രമായ ‘പക്ഷിക്കൂട്ടങ്ങൾ’, സിനിമകാണലിന്‍റെയും തിയറ്ററുകളുടെയും ചരിത്രമായ ‘സിനിമ സന്ദർഭങ്ങൾ’ തുടങ്ങിയവ. മലയാളത്തിൽ അധികമൊന്നുമില്ലാത്ത ഇത്തരം സാംസ്കാരിക പഠനങ്ങളിലേക്ക്​ എത്തിയതെങ്ങനെയാണ്​?

പൊതുചരിത്രത്തിലോ സാഹിത്യചരിത്രത്തിലോ നിരൂപണത്തിലോ സാംസ്കാരിക ചരിത്രത്തിലോ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യപ്പെടാതെ പോകുന്ന ചില സാംസ്കാരിക മണ്ഡലങ്ങളുണ്ട്​. അവയുടെ സൂക്ഷ്മ സാംസ്കാരിക ചരിത്രങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തുന്നതിനും വിശകലനം ചെയ്യുന്നതിനും വേണ്ടിയാണ്​ ആ പഠനങ്ങൾ എഴുതിയത്​. നിലവിലുള്ള ഏതെങ്കിലും ജനുസ്സിൽ അവയെ ഉൾപ്പെടുത്താനാവില്ല. ‘ബുക്​സ്റ്റാൾജിയ’യെ എന്‍റെ പ്രിയ സുഹൃത്തായ സുനിൽ പി. ഇളയിടം പുസ്തകത്തിന്‍റെ അനുഭവചരിത്രം എന്നാണ്​ വിശേഷിപ്പിച്ചത്​. ആ പഠനത്തിന്‍റെ ഉൾത്തടം കണ്ട ആ നിരീക്ഷണത്തോട്​ ഞാൻ കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

മലയാള പുസ്തകത്തിന്‍റെയും അച്ചടിയുടെയും കാലാനുക്രമമായ ചരിത്രമെഴുത്തായിരുന്നില്ല എന്‍റെ ലക്ഷ്യം. ബുക്കും ബുക്സ്റ്റാളും നൊസ്റ്റാൾജിയയും കൂട്ടിച്ചേർത്താണ്​ ബുക്സ്റ്റാൾജിയ എന്നൊരു വാക്ക്​ സൃഷ്ടിച്ചത്​. സിനിമ നിരൂപണമോ സിനിമ ചരിത്രമോ അല്ല സിനിമ സന്ദർഭങ്ങൾ. കാണലിന്‍റെയും കേരളത്തിൽ സിനിമ കാണൽ എന്ന ഭൗതിക പ്രവർത്തനം രൂപപ്പെട്ടതിന്‍റെയും ആദ്യകാല സിനിമ പ്രദർശനങ്ങളുടെയും ചരിത്രം രേഖപ്പെടുത്താനും വിശകലനം ചെയ്യാനുമാണ്​ ആ പുസ്തകത്തിൽ ശ്രമിച്ചത്​. കേരളത്തിൽ സിനിമാശാലകൾ വ്യാപകമായി അടച്ചുപൂട്ടിയ കാലത്തിന്‍റെ കൂടി പശ്ചാത്തലത്തിലായിരുന്നു അതിന്‍റെ രചന.

(തുടരും)