Begin typing your search above and press return to search.

ഉ​ള്‍മു​ഴ​ക്ക​ങ്ങ​ളു​ടെ ഖ​നി​ജ​ങ്ങ​ള്‍

basheer
cancel
camera_alt

ബഷീർ -ചിത്രം -പുനലൂർ രാജൻ

ബ​ഷീ​റി​​ന്റെ എ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഷ എ​ന്താ​യി​രു​ന്നു? അ​ത്​ എ​ങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ​യാ​ണ്​ ഉ​പ​രി​വ​ർ​ഗ -വ​രേ​ണ്യ വി​നി​മ​യ​ങ്ങ​ളെ ത​കി​ടം മ​റി​ച്ച​ത്​? ഭാ​ഷ​യി​ലൂ​ടെ എ​ന്തു വി​പ്ല​വ​മാ​ണ്​ സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹം സൃ​ഷ്​​ടി​ച്ച​ത്​? –പ​ഠ​നം.

ഭാ​ഷ​യി​ലെ ഉ​പ​രി​വ​ർ​ഗ-വ​രേ​ണ്യ വി​നി​മ​യ​ങ്ങ​ളെ ത​കി​ടം മ​റി​ച്ചു, ത​ല​യു​യ​ർ​ത്തി ഒ​രാ​ൾ മ​ല​യാ​ണ്മ​യി​ലൂ​ടെ ക​ട​ന്നു​പോ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് ന​മ്മ​ൾ ഒ​രി​ക്ക​ൽ​ക്കൂ​ടി ഓ​ർ​ക്കു​ന്നു. 1908 ജ​നു​വ​രി 21ന് ​കാ​യി അ​ബ്ദു​റ​ഹ്മാ​​ന്റെ​യും കു​ഞ്ഞാ​ത്തു​മ്മ​യു​ടെ​യും ആ​റു മ​ക്ക​ളി​ൽ മൂ​ത്ത​വ​നാ​യി കോ​ട്ട​യം ത​ല​യോ​ല​പ്പ​റ​മ്പി​ൽ പി​റ​ന്ന കൊ​ച്ചു​മു​ഹ​മ്മ​ദ് ക​ഥ​യു​ടെ കി​രീ​ടം​വെ​ക്കാ​ത്ത ബേ​പ്പൂ​ർ സു​ൽ​ത്താ​നാ​യി പ​ര​കാ​യ​പ്ര​വേ​ശം ന​ട​ത്തി​യ വി​സ്മ​യ​ക്കാ​ഴ്ച​യു​ടെ മു​ന്നി​ൽ നാം ​വീ​ണ്ടും ത​ലകു​നി​ക്കു​ന്നു. വ്യാ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്‍റെ​യും അ​ർ​ഥ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ​യും ‘അ​ള​മ്പൂ​സ’​ത്ത​ര​ത്തെ ‘ച​പ്ലാ​ച്ചി’​ഭാ​ഷ​കൊ​ണ്ട് ച​മ്മ​ട്ടി​പ്ര​ഹ​ര​മേ​ൽപി​ച്ച ക​ഥ​യു​ടെ അ​ധി​പ​തി. ന​ർ​മ​വും സാ​മൂ​ഹി​ക​വി​മ​ർ​ശ​ന​വും സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​​ന്റെ തൊ​ങ്ങ​ലും തോ​ര​ണ​വു​മാ​ക്കി വാ​യ​ന​യെ പു​തി​യ നാ​ൾ​വ​ഴി​യി​ലേ​ക്ക് കൈ​പി​ടി​ച്ച് കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന ക്രാ​ന്ത​ദ​ർ​ശി. അ​തെ, വൈ​ക്കം മു​ഹ​മ്മ​ദ് ബ​ഷീ​ർ! ച​ടു​ല​വും സൂ​ക്ഷ്മ​വു​മാ​യ പ​ദ​വി​ന്യാ​സം​കൊ​ണ്ടും നാ​ട​ൻ മൊ​ഴി​ക​ളു​ടെ​യും നാ​ട്ടു​ശീ​ലു​ക​ളു​ടെ​യും മെ​യ് വ​ഴ​ക്ക​ങ്ങ​ൾ​കൊ​ണ്ടും ക​ഥ​യെ ക​ല​യു​ടെ കാ​ലാ​തി​വ​ർ​ത്തി​യാ​യ മാ​ധ്യ​മ​മാ​ക്കി മാ​റ്റി​പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ച്ച ഒ​റ്റ​യാ​ൻ.

ഒ​ന്നും ഒ​ന്നും കൂ​ട്ടി​യാ​ൽ ര​ണ്ടുമാ​ത്രം കി​ട്ടി പ​ഠി​ച്ച മ​ല​യാ​ളി​യു​ടെ മു​ന്നി​ൽ ഗ​ണ​ന​ത്തി​​ന്റെ പു​തി​യ സൂ​ത്ര​വാ​ക്യം പി​റ​ന്നു. ഗു​ണ​ന​പ്പ​ട്ടി​ക​യി​ൽ ‘ഇ​മ്മി​ണി ബ​ല്യ ഒ​ന്ന്’ സ്ഥ​ലം​പി​ടി​ച്ചു. ര​ണ്ട്‌ ന​ദി​ക​ൾ കൂ​ടി​ച്ചേ​രു​മ്പോ​ൾ വി​സ്‌​തൃ​ത​മാ​യ ഒ​രു ന​ദി പി​റ​വി​കൊ​ള്ളു​ന്നു. ര​ണ്ടു ശ​ബ്ദ​ങ്ങ​ൾ ബ​ല​വ​ത്താ​യ ശ​ബ്ദ​ത്തി​​ന്റെ ഏ​ക​ക​മാ​യി രൂ​പം​മാ​റു​ന്നു. ര​ണ്ടു തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യ മ​ഴ​പെ​യ്ത്ത് ഒ​രു ജ​ലാ​ശ​യ​ത്തി​ന്റെ വി​ളം​ബ​ര​മാ​കു​ന്നു. ര​ണ്ടു കൈ​ക​ൾ കൂ​ട്ടി​മു​ട്ടു​മ്പോ​ൾ വി​ജ​യാ​ര​വ​ത്തി​​ന്റെ ചി​ഹ്നം മു​ള​ക്കു​ന്നു! ഇ​ങ്ങ​നെ മ​ല​യാ​ളി​യു​ടെ പ​ഴ​യ ക​ണ​ക്കു​കൂ​ട്ട​ലു​ക​ൾ തെ​റ്റു​ക​യും പു​തി​യ ക​ണ​ക്കുകൂ​ട്ട​ലു​ക​ൾ ച​രി​ത്ര​ത്തി​ൽ ഇ​ടം​പി​ടി​ക്കു​ക​യും​ചെ​യ്തു. സാ​മ്പ്ര​ദാ​യി​ക​മാ​യ മു​ഴു​വ​ൻ ബോ​ധ്യ​ങ്ങ​ളെ​യും കു​ട​ഞ്ഞി​ട്ടു ഈ ​വ​ലി​യ ശ​രി. മ​ഹ​ത്തും ബൃ​ഹ​ത്തു​മാ​യ ഈ ​പ​രീ​ക്ഷ​ണം മ​ല​യാ​ളി​യു​ടെ ഭാ​വു​ക​ത്വ​ത്തെ കീ​ഴ്മേ​ൽ മ​റി​ച്ചു. ജീ​വി​ത​ത്തി​​ന്റെ ബ​ഹി​ര​ന്ത​ർ ഭാ​വ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ഭാ​വ​ന​യു​ടെ ക​പ്പ​ലോ​ട്ടി​യ ബ​ഷീ​ർക​ഥ​യു​ടെ രാ​ജ​ശി​ൽ​പി​യാ​യി മാ​റി. ബ​ലി​ഷ്ഠ​മാ​യ ഒ​രു ശൈ​ലി​യാ​യും സ​ങ്കേ​ത​മാ​യും ഉ​യി​രാ​ർ​ജി​ച്ചു.

ബ​ഷീ​ർ എ​ന്തു​കൊ​ണ്ട്?

വാ​ക്കു​ക​ളു​ടെ പി​റ​കെ പോ​കാ​തി​രു​ന്നി​ട്ടും ബ​ഷീ​ർ വാ​ക്കു​ക​ളു​ടെ അ​ധീ​ശാ​ധി​കാ​രി​യാ​യി മാ​റി​യ​തെ​ങ്ങ​നെ? ഭാ​ഷ ബ​ഷീ​റി​ന്റെ വി​ര​ൽ​ത്തു​മ്പി​ലേ​ക്ക് ക​ര​ഞ്ഞുവി​ളി​ച്ച് വ​ന്ന​തെ​ന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ്? അ​ദ്ദേ​ഹം പ​ച്ച​യാ​യ മ​നു​ഷ്യ​ന്റെ പ​രു​പ​രു​ത്ത പ്ര​ത​ല​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് തൂ​ലി​ക കൊ​ണ്ടു​പോ​യി എ​ന്ന​താ​ണ് കാ​ര​ണം. മോ​ഹ​ഭം​ഗ​ങ്ങ​ൾ, സം​ത്രാ​സ​ങ്ങ​ൾ, സ​ന്താ​പ-സ​ന്തോ​ഷ​ങ്ങ​ൾ, സ്വ​ത്വ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​ക​ൾ, നി​സ്സ​ഹാ​യ​​ന്റെ നി​ല​വി​ളി​ക​ൾ, പി​ടി​ച്ചു​നി​ൽ​പി​ന്റെ​യും പ്ര​തി​രോ​ധ​ത്തി​ന്റെ​യും ഹ​ർ​ഷോ​ന്മാ​ദ​ങ്ങ​ൾ എ​ന്നി​വ​യെ​ല്ലാം ബ​ഷീ​റി​യ​നി​സ​ത്തി​​ന്റെ ക​രു​പ്പു​ര​യൊ​രു​ക്കി. വേ​ശ്യ​യും പോ​ക്ക​റ്റ​ടി​ക്കാ​ര​നും മു​ച്ചീ​ട്ടു​ക​ളി​ക്കാ​ര​നും യാ​ച​ക​നും ബ​ന്ധ​ന​സ്ഥ​നും ഭ്രാ​ന്ത​നും വി​ക​ലാം​ഗ​നും ആ​ർ​ത്ത​നും അ​നാ​ഥ​നും എ​ന്നുമാ​ത്ര​മ​ല്ല; പ​ക്ഷി, പ​ട്ടി, പാ​റ്റ, പാ​മ്പ്, പൂ​ച്ച, വ​വ്വാ​ൽ, കീ​രി, കു​റു​ക്ക​ൻ തു​ട​ങ്ങി സ​ക​ല​മാ​ന ജീ​വ​ജാ​ല​ങ്ങ​ളും ആ ​പേ​ന​യി​ലേ​ക്ക് ചേ​ക്കേ​റി.

ചൊ​ല്ലി പ​ഠി​ച്ച വൈ​യാ​ക​ര​ണ പാ​ഠാ​വ​ലി​ക​ളും ആ​ഘോ​ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​പോ​ന്ന ആ​ഢ്യ വാ​ർ​പ്പു​മാ​തൃ​ക​ക​ളും ത​ച്ചു​ട​ച്ച് സ്വ​യം പ​ണി​ത ഭൂ​മി​ക​യി​ലാ​ണ് ബ​ഷീ​ർ എ​ന്ന സു​കൃ​തം ത​ഴ​ച്ചു​വ​ള​ർ​ന്ന​ത്. താ​ൻ എ​ഴു​തി​യ സ്റ്റൈ​ല​ൻ വാ​ക്യ​ത്തി​ൽ ആ​ഖ്യാ​തം തി​ര​ഞ്ഞ അ​നു​ജ​ൻ അ​ബ്ദു​ൽ ഖാ​ദ​ർ എ​ന്ന മ​ല​യാ​ളം വാ​ധ്യാ​രെ ബ​ഷീ​ർ ആ​ട്ടു​ന്ന​തി​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്: ‘‘പോ​ടാ എ​ണീ​റ്റ്... അ​വ​ന്റെ ലൊ​ട്ട​ലൊ​ടു​ക്കൂ​സ് ആ​ഖ്യാ​തം!’’ ‘പാ​ത്തു​മ്മാ​യു​ടെ ആ​ടി’​ലാ​ണ് ഭാ​ഷ​യി​ലെ വ്യ​വ​സ്ഥാ​പി​ത വ്യാ​ക​ര​ണ സം​വി​ധാ​ന​ത്തെ ‘പ​ളു​ങ്കൂ​സ​ൻ’ എ​ന്ന് ബ​ഷീ​ർ പ​രി​ഹ​സി​ക്കു​ന്ന​ത്.

ബ​ഷീ​ർ വ്യാ​ക​ര​ണമു​ക്ത​മാ​യ മ​ല​യാ​ളഭാ​ഷ​യു​ടെ വ​ക്താ​വും പ്ര​യോ​ക്താ​വു​മാ​യ​ത് യാ​ദൃ​ച്ഛി​ക​മ​ല്ല. അ​ല​ക്കി​ത്തേ​ച്ച വ​ര​മൊ​ഴി​യി​ൽ​നി​ന്നുമാ​റി സാ​ധാ​ര​ണ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​സാ​ദാ​ത്മ​ക​തയി​ലേ​ക്ക് കൂ​ടു​മാ​റി​യ​തും വെ​റു​തെ​യ​ല്ല. സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ താ​ഴേ​ക്കി​ട​യി​ലു​ള്ള​വ​രു​ടെ വി​ക്ഷു​ബ്ധ​ത​ക​ളോ​ടും വി​ങ്ങി​പ്പൊ​ട്ട​ലു​ക​ളോ​ടും ഒ​രു ക​ർ​തൃ​ത്വ​മെ​ന്നോ നി​യോ​ഗ​മെ​ന്നോ മ​ട്ടി​ൽ സം​വ​ദി​ക്കു​മ്പോ​ൾ സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യും ഒ​രു ഭാ​വ​ഗാ​യ​ക​ൻ ഉ​ട​ലെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സ്പ​ന്ദ​നവും മ​ന്ത്ര​വു​മാ​ണ് ആ​വാ​ഹി​ച്ചെ​ടു​ത്ത​ത് എ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് മ​നു​ഷ്യ​ന്‍റെ ഭാ​ഷ​യി​ലേ​ക്ക് ബ​ഷീ​റും ബ​ഷീ​റി​യ​ൻ ആ​ഖ്യാ​ന ര​സ​ത​ന്ത്ര​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഭാ​ഷ​യും സാ​ത്മീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഈ ​നി​യാ​മ​ക പാ​ര​സ്പ​ര്യ​വും അ​തി​ന്റെ ശോ​ഭ​യാ​ർ​ന്ന മു​ഹൂ​ർ​ത്ത​ങ്ങ​ളു​മാ​ണ് ബ​ഷീ​റി​ന് എ​ഴു​ത്തി​ന്റെ ഉ​മ്മ​റക്കോ​ലാ​യി​ൽ അ​ടി​യു​റ​പ്പു​ള്ള ഇ​രി​പ്പി​ടം പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്ത​തും. ത​ന്നെ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നാ​ക്കി​യ​ത് ത​ന്റെ ‘ത​ള്ള​യും ത​ന്ത​യു’​മാ​ണെ​ന്ന ബ​ഷീ​റി​ന്‍റെ പ്ര​സ്താ​വം ഭാ​ഷ​യി​ലെ ശു​ദ്ധ ലാ​ളി​ത്യ​ത്തി​നോ​ടു​ള്ള പൂ​ണ്ടു​പി​ടു​ത്ത​ത്തി​ന്‍റെ ഉ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണ്. ചോ​റു വി​ള​മ്പി​ക്കൊ​ടു​ത്ത ഉ​മ്മ​യോ​ട് അ​ബ്ദു​ൽ ഖാ​ദ​ർ വെ​ള്ളം ചോ​ദി​ക്കു​ന്ന​ത് ‘‘മാ​താ​വേ, കു​റ​ച്ചു ശു​ദ്ധ​ജ​ലം ത​ന്നാ​ലും’’ എ​ന്നാ​ണ്. ഖാ​ദ​റി​ന് അ​പ്പോ​ൾ ഉ​മ്മ​യി​ൽ​നി​ന്ന് ത​വി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള അ​ടി​യേ​ൽ​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. പ​ക്ഷേ, ആ ​അ​ടി ബ​ഷീ​ർ ‘വി​ദ്വ​ൽ’ മ​ല​യാ​ളി​ക​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്താ​ണ് പൊ​ട്ടി​ക്കു​ന്ന​ത്. ‘‘ഭാ​ഷ​യു​ടെ ഹ്ര​സ്വ​ത​യി​ൽ ബ​ഷീ​റി​നെ മ​റി​ക​ട​ക്കാ​ൻ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ മ​റ്റൊ​രു എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നി​ല്ലെ’’​ന്ന ഡോ. ​സി.​പി. ശി​വ​ദാ​സി​ന്‍റെ നി​രീ​ക്ഷ​ണം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ്.

കു​ണ്ട്ര​പ്പി, ബു​സ്സാ​ട്ടോ, ഡ്ര​ങ്ക് ഡി​ങ്കാ​ഹോ, ഹു​ലീ ഹ​ലീ​യോ ഹു​ലി, ഹു​ലാ​ലോ, ഹ​ൻ​ധോ​ന്തു തു​ട​ങ്ങി​യ പ​ദ​ങ്ങ​ളും ‘‘ഗു​ത്തി​ന ഹാ​ലി​ട്ട ലി​ത്താ​പ്പോ സ​ഞ്ചി​ന ബാ​ലി​ക ലു​ട്ടാ​പ്പി’’ എ​ന്നീ പാ​ട്ടി​ന്‍റെ വ​രി​ക​ളും ‘ന്‍റു​പ്പൂ​പ്പാ​ക്കൊ​രാ​േ​ന​ണ്ടാ​ർ​ന്നു’ എ​ന്ന വി​ഖ്യാ​ത നോ​വ​ലി​ലെ സ​മൃ​ദ്ധ​മാ​യ നാ​ട​ൻ ശീ​ലു​ക​ൾ​ക്ക് ഉ​ദാ​ഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ണ്. പ്ര​സ്തു​ത കൃ​തി​യി​ലെ നാ​യി​ക കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ​യു​ടെ കാ​മു​ക​ൻ നി​സാ​ർ അ​ഹ​മ്മ​ദ് ന​ട്ട മ​ര​ങ്ങ​ൾ കാ​ണാ​ൻ കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ​യു​ടെ ഉ​മ്മ മെ​തി​യ​ടി ച​വു​ട്ടി വ​രു​മ്പോ​ഴു​ണ്ടാ​കു​ന്ന ‘ക്ടോ ’ ​എ​ന്ന ശ​ബ്ദ​വും കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ അ​ണ്ണാ​നോ​ട് ‘‘ദു​സ്... ദു​സ് ’’ എ​ന്ന് ചി​ല​ക്കു​ന്ന​തും കു​രു​വി​യെ ‘‘ഷ്ഷൂ, ​ഭൂ, ധു​ർ​ർ’’ എ​ന്ന് വി​ര​ട്ടി​യോ​ടി​ക്കു​ന്ന​തും​വ​രെ സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യി ബ​ഷീ​ർ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു. ബ​ഷീ​ർക​ഥ​ക​ളി​ലെ ഇ​ത്ത​രം നി​ര​ർ​ഥ​ക പ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ ധാ​രാ​ളി​ത്തം പ​ല​രും ചോ​ദ്യം​ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ട്. അ​ർ​ഥ​ര​ഹി​ത ശ​ബ്ദജാ​ല​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യും ഹാ​സ്യ​ത്തി​ന്‍റെ പൊ​ടി​പ്പു​ക​ളു​ണ്ടാ​ക്കാ​ൻ ബ​ഷീ​റി​ന് അ​ന​ന്യ മി​ഴി​വു​ണ്ടെ​ന്ന് എ​സ്. ഗു​പ്ത​ൻ നാ​യ​ർ സി​ദ്ധാ​ന്തി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. വ്യാ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്‍റെ കാ​ർ​ക്ക​ശ്യ​വും അ​ല​ങ്കാ​ര-അ​ഭി​ജാ​ത ശ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ ക​ടും​കെ​ട്ടു​ക​ളു​മി​ല്ലാ​ത്ത, മേ​ലാ​ള-മേ​ൽ​ക്കോ​യ്മാ തി​ട്ടൂ​ര വി​മോ​ചി​ത​മാ​യ തെ​ളി​മ​യാ​ർ​ന്ന ഒ​രു തു​രു​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഭാ​ഷ​യെ ബ​ഷീ​ർ തെ​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഇ​തി​ലൂ​ടെ.

ഭാ​ഷ​യു​ടെ പ​ര​കാ​ഷ്ഠ

എ​പ്പോ​ഴും ആ​ഴം കു​റ​ഞ്ഞ പ്ര​ത​ല​ത്തി​ൽ മാ​ത്ര​മേ ബ​ഷീ​ർ ഭാ​ഷ​യെ കു​ടി​യി​രു​ത്തി​യു​ള്ളൂ എ​ന്ന് ഇ​തി​ന​ർ​ഥ​മി​ല്ല. ഗാ​ഢ​മാ​യ വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ൾ ഊ​ന്നു​മ്പോ​ൾ ഗൂ​ഢ​വും എ​ന്നാ​ൽ ഏ​റെ ഗ​രി​മ​യാ​ർ​ന്ന​തു​മാ​യ ഭാ​ഷ​കൊ​ണ്ട് അ​മ്മാ​ന​മാ​ടു​ന്ന അ​ന​ന്യ മു​ഹൂ​ർ​ത്ത​ങ്ങ​ൾ ബ​ഷീ​റി​ന്റെ എ​ഴു​ത്തി​ൽ നി​ർ​ലോ​ഭം കാ​ണാം. ‘അ​ന​ർ​ഘ നി​മി​ഷം’ ഇ​തി​​ന്റെ സാ​ക്ഷീ​ക​ര​ണ​മാ​ണ്. ചെ​റു​ക​ഥ എ​ന്ന ലേ​ബ​ലി​ലാ​ണ് ഇ​ത് വ​ര​വു​വെ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും ഒ​രു മി​സ്റ്റി​ക് ക​വി​ത വാ​യി​ക്കു​ന്ന അ​നു​ഭൂ​തി ഈ ​കൃ​തി ന​മു​ക്ക് പ​ക​ർ​ന്നു​ത​രും എ​ന്നു​റ​പ്പ്. ത​​ന്റെ അ​ന്ത​രം​ഗ സു​ഹൃ​ത്തി​നോ​ട് ന​ട​ത്തു​ന്ന തീ​വ്ര​മാ​യ ആ​ത്മ​ഭാ​ഷ​ണ​മോ നീ​റ്റ​ലു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന യാ​ത്രാ​മൊ​ഴി​യോ ആ​യി ഇ​ത് അ​നു​ഭ​വ​വേ​ദ്യ​മാ​കു​ന്നു. മ​ര​ണ​ത്തി​നും ജീ​വി​ത​ത്തി​നും ഇ​ട​യി​ലു​ള്ള നൂ​ല്‍പാ​ലം മ​നു​ഷ്യ​ന് ഏ​ൽ​പി​ക്കു​ന്ന സം​ഘ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ, വേ​ദ​ന​ജ​ന​ക​മാ​യ ഉ​ത്ക​ണ്ഠ​ക​ൾ, ആ​ഴ​മേ​റി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന അ​നി​ശ്ചി​ത​ത്വം... ഇ​വ​യൊ​ക്കെ ഈ ​ക​ഥാ​കാ​വ്യം ന​മ്മു​ടെ മു​ന്നി​ൽ തു​റ​ന്നു​വെ​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. ജീ​വി​ത​ത്തെ വ​ർ​ണാ​ഭ​മാ​ക്കി​യ അ​ന​ർ​ഘ നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ​റി​ച്ചെ​റി​യ​ലി​ൽ ര​ക്തം പൊ​ടി​യു​ന്ന ഓ​ർ​മ​യാ​ണ് ഈ ​ആ​ഖ്യാ​യി​ക.

‘‘നീ​യും ഞാ​നും എ​ന്നു​ള്ള യാ​ഥാ​ർ​ഥ്യ​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് അ​വ​സാ​നം നീ ​മാ​ത്ര​മാ​യി അ​വ​ശേ​ഷി​ക്കാ​ൻ പോ​ക​യാ​ണ്... പെ​യ്യാ​ൻ പോ​കു​ന്ന കാ​ർ​മേ​ഘ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ ഈ ​ഓ​ർ​മ എ​ന്‍റെ അ​ന്ത​രം​ഗം പൊ​ട്ടു​മാ​റ് വി​ങ്ങി​നി​ൽ​ക്കു​ന്നു... എ​ന്താ​യാ​ലും ര​ണ്ടി​ന്‍റെ​യും ഇ​ട​യി​ലെ അ​ന​ർ​ഘ നി​മി​ഷ​മാ​ണ് ഞാ​ൻ. വ​ർ​ത്ത​മാ​ന കാ​ല​ത്തി​ന്‍റെ വ​ക്ക​ത്തു​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന ഭൂ​ത​കാ​ലം. ഇ​ന്ന​ലെ​യി​ലേ​ക്ക് പ​രി​പൂ​ർ​ണ​മാ​യി ല​യി​ക്കാ​റാ​യ ഇ​ന്ന്. യു​ഗ​ങ്ങ​ൾ... മ​ന്വ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ൾ... അ​ന​ന്ത​മാ​യ... ശാ​ശ്വ​ത​മാ​യ ഇ​ന്ന​ലെ​യി​ൽ... അ​പാ​ര​ത​യു​ടെ, അ​ത്ഭു​ത ര​ഹ​സ്യ​ത്തി​ന്‍റെ അ​ജ്ഞാ​ത​മാ​യ അ​തി​രി​ൽ ഞാ​ൻ എ​ത്തി​ച്ചേ​ർ​ന്ന​തു​പോ​ലെ ദാ ​ഒ​രു മു​ഴ​ക്കം... നാ​ദ​ബ്ര​ഹ്മ​ത്തി​ന്‍റെ അ​ന​ന്ത​മ​ന്ത​മാ​യ വി​ഭ്ര​മം...’’

‘അ​ന​ർ​ഘ നി​മി​ഷ’​ത്തി​ലെ ഭാ​വ​തീ​വ്ര​ത വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​നെ ആ​ഴ​ത്തി​ൽ കോ​റി​വ​ലി​ക്കും. വേ​ട്ട​യാ​ടി തു​ട​ങ്ങി​യ വ​ന്യ​മാ​യ ഏ​കാ​ന്ത​ത​യും സ​മീ​പ​സ്ഥ​മാ​യ മ​ര​ണ​വും അ​തി​നു​മ​പ്പു​റം പു​ല​രാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന വി​ധി​യു​ടെ ഭ​യാ​ശ​ങ്ക​ക​ളും ‘അ​ന​ർ​ഘ നി​മി​ഷ’​ത്തി​ൽ ത​ത്ത്വ​ചി​ന്ത​യു​ടെ​യും മി​സ്റ്റി​സി​സ​ത്തി​ന്‍റെ​യും ഉ​ൾ​മു​ഴ​ക്കം ചാ​ർ​ത്തു​ന്നു. ഇ​തി​ലെ കു​റ്റ​മ​റ്റ ഭാ​ഷ ഉ​ള്ള​ട​ക്ക​ങ്ങ​ളെ ദൃ​ഢീ​ഭ​വി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.

‘ചെ​വി​യോ​ർ​ക്കു​ക അ​ന​ന്ത കാ​ഹ​ളം’, ‘യാ ​ഇ​ലാ​ഹീ’ എ​ന്നീ കൃ​തി​ക​ളി​ലെ ആ​ഴ​വും പ​ര​പ്പു​മു​ള്ള പ്ര​മേ​യ പ​രി​സ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ പ്ര​കാ​ശി​ത​മാ​വു​ന്ന അ​തീ​വ പ​കി​ട്ടാ​ർ​ന്ന ഭാ​ഷ ബ​ഷീ​റി​ന്റെ അ​ത്യു​ദാ​ത്ത ശൈ​ലി- സ​ങ്കേ​ത​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​യൊ​പ്പു ത​ന്നെ​യാ​ണ്. പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്‍റെ നി​ഗൂ​ഢ​ത​ക​ളി​ലേ​ക്കും ദൈ​വാ​സ്തി​ക്യ​ത്തി​ന്‍റെ പൊ​രു​ളി​ട​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും പ​ര​ന്നൊ​ഴു​കു​ന്ന ബ​ഷീ​ർ ചി​ന്ത ദാ​ർ​ശ​നി​ക​ത​യു​ടെ​യും ഉ​ർ​വ​ര​മാ​യ ഉ​ൾ​ക്കാ​ഴ്ച​യു​ടെ​യും ദീ​പ്ത​മാ​യ ചി​ത്ര​പ്പ​ണി​ക​ൾ​കൂ​ടി സ​മ്മാ​നി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​മെ​ന്നോ ക​വി​ത​യെ​ന്നോ ചി​ന്ത​യെ​ന്നോ ക​ഥ​യെ​ന്നോ ഇ​ഴ പി​രി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത​വി​ധം ഗാ​ഢാ​ശ്ലേ​ഷി​ത​മാ​യ ഇ​ത്ത​രം സ​ർ​ഗ​വൈ​ശി​ഷ്ട്യം ത​ന്നെ മ​തി എ​മ്പാ​ടും സാ​ഹി​ത്യ​ലോ​ക​ത്ത് മു​ടി​ചൂ​ടാ​മ​ന്ന​നാ​യി ബ​ഷീ​റി​ന് വാ​ഴാ​ൻ.

‘പ്രേ​മ​ലേ​ഖ​ന’​ത്തി​ലും ‘ഭൂ​മി​യു​ടെ അ​വ​കാ​ശി​ക​ളി’​ലു​മു​ണ്ട് ബ​ഷീ​റി​യ​ൻ ഫി​ലോ​സ​ഫി​യു​ടെ ആ​പാ​ദ​മ​ധു​ര​മാ​യ ആ​ഖ്യാ​ന ത​ന്ത്ര​ങ്ങ​ൾ. അ​തൊ​ക്കെ​യും അ​ന്യാ​ദൃ​ശ​മാ​യ ജീ​വി​ത അ​ഭി​വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്‍റെ അ​ക​ള​ങ്ക വാ​ഗ്മ​യ​ങ്ങ​ളാ​ണ്.

വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ന് എ​ന്തു വെ​ളി​ച്ചം!

സാ​മൂ​ഹി​ക ചു​റ്റു​വ​ട്ട​ങ്ങ​ളോ​ടു​ള്ള പ്ര​ണ​യം ബ​ഷീ​റി​ന്‍റെ എ​ഴു​ത്തി​ന് പ​ത്ത​ര​മാ​റ്റ് മി​ഴി​വ് ന​ൽ​കു​ന്ന​താ​യി കാ​ണാം. ‘ന്‍റു​പ്പൂ​പ്പാ​ക്കൊ​രാ​േ​ന​ണ്ടാ​ർ​ന്നു’ എ​ന്ന ബ​ഷീ​റി​​ന്റെ ഏ​റ്റം പു​ക​ൾ​പെ​റ്റ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലെ നാ​യി​ക കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ സാ​മൂ​ഹി​ക പു​നഃ​സം​ര​ച​ന​യു​ടെ അ​ന്ത​ർ​ധാ​ര​യാ​ണ് പ്ര​തി​നി​ധാ​നം​ചെ​യ്യു​ന്ന​ത്. അ​ന്ധ​വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​ന്‍റെ​യും അ​ജ്ഞ​ത​യു​ടെ​യും അ​ന്ധ​കാ​രം അ​ട്ടി​പ്പേ​റാ​യി ഒ​രു കു​ടും​ബ​ത്തെ വ​രി​ഞ്ഞു​മു​റു​ക്കി​യ ദ​ശാ​സ​ന്ധി. പോ​യ​കാ​ല പ്ര​താ​പ​ത്തി​ന്‍റെ​യും ആ​ഢ്യ​ത്വ​ത്തി​ന്‍റെ​യും നി​ഴ​ൽ​പ്പു​റ്റു​ക​ളി​ൽ ചു​റ്റി​വ​രി​ഞ്ഞു നി​ൽ​ക്കു​മ്പോ​ൾ ക​ച്ചി​ത്തു​രു​മ്പാ​യി നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​ത് ന​ന്നെ ചെ​റി​യ ഒ​രു കു​ടി​ൽ. പു​റ​ത്ത് ആ​മ്പ​ൽ​കു​ള​വും മ​നോ​ഹ​ര ദൃ​ശ്യ​വൈ​വി​ധ്യ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ടെ​ന്ന​ത് കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ​യെ പു​ള​കി​ത​യാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. കാ​മു​ക​ൻ നി​സാ​ർ അ​ഹ​മ്മ​ദി​ന്‍റെ ബാ​പ്പ വ​ന്ന് വാ​തി​ൽ തു​റ​ന്നി​ടാ​ൻ പാ​ത്തു​മ്മ​യോ​ട് ആ​ജ്ഞാ​പി​ക്കു​ന്ന രം​ഗം വാ​യ​ന​യെ ത്ര​സി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഭാ​ഗ​മാ​ണ്. ഇ​രു​ട്ട് കൂ​ടുവെ​ച്ചു തു​ട​ങ്ങി​യ മ​ണ്ണി​ലേ​ക്ക് പ്ര​കാ​ശ​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​ള​യം. അ​ഭൂ​ത​പൂ​ർ​വ​മാ​യ ഒ​രു നി​മി​ഷ​ത്തി​ന്‍റെ ലാ​സ്യ​പ്പൊ​ലി​മ​യി​ൽ കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ കു​തൂ​ഹ​ല​പ്പെ​ടു​ന്നു: ‘‘വെ​ളി​ച്ചെ​ത്തി​നെ​ന്ത് വെ​ളി​ച്ചം!..’’ ജീ​ർ​ണി​ച്ചു തു​ട​ങ്ങി​യ ശ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ആ​ചാ​ര​വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ശു​ഭ​ശു​ഭ്ര​മാ​യ ഒ​രു സം​സ്കൃ​തി​യു​ടെ രാ​ജ​പാ​ത​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള രം​ഗ​പ്ര​വേ​ശം!

‘വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​നെ​ന്ത് വെ​ളി​ച്ചം!..’ ഭാ​ഷ​യി​ലെ ഐ​ക്ക​ണാ​യി മാ​റു​ന്ന ഇ​ന്ദ്ര​ജാ​ലം! നി​ര​ർ​ഥ​ക പ​ദ​ങ്ങ​ൾ​കൊ​ണ്ട് എ​ഴു​ത്തി​നെ പു​റ​കോ​ട്ടു​വ​ലി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന ആ​രോ​പ​ണ​ത്തി​നി​ട​യി​ലാ​ണ് ഭാ​ഷ​യു​ടെ Supremo ആ​യി ബ​ഷീ​ർ പൂ​ത്തു​ല​ഞ്ഞു​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന​ത്. കാ​ല​ങ്ങ​ളാ​യി ഇ​രു​ട്ടി​​ന്റെ അ​ക​ത്ത​ള​ങ്ങ​ളി​ൽ വേ​വു​ന്ന ഒ​രു പെ​ൺ​കൊ​ടി ഒ​രു സു​പ്ര​ഭാ​ത​ത്തി​ൽ ക​ത​കു തു​റ​ന്ന​പ്പോ​ൾ പു​റ​ത്തു​ക​ണ്ട കേ​വ​ല പ​ക​ൽ​വെ​ളി​ച്ച​മല്ല ഇ​വി​ടെ പു​ര​സ്ക​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. പ്ര​ത്യു​ത, സാ​മൂ​ഹി​ക വി​മോ​ച​ന​ത്തി​​ന്റെ​യും സാം​സ്‌​കാ​രി​ക ഈ​ടു​വെ​പ്പി​ന്റെ​യും വി​ഹാ​യ​സ്സി​ൽ​നി​ന്ന് നൂ​റു ന​ക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ ചു​ര​ത്തി​യ വെ​ള്ളി​വെ​ളി​ച്ച​മാ​ണ് ഈ ​വ​രി​ക​ളി​ൽ പ്ര​പ​ഞ്ച​നം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. ഈ ​പ്ര​ഭാ​പൂ​ര​ത്തി​​ന്റെ കാ​ന്തി​ക​ശ​ക്തി​യും സൗ​ന്ദ​ര്യ വി​ശേ​ഷ​വു​മാ​ണ് ഇ​വി​ടെ പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. വെ​ളി​ച്ച​ത്തെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാ​ൻ ഇ​തി​നേ​ക്കാ​ൾ അ​നു​യോ​ജ്യ​മാ​യ പ​ദം വേ​റെ​യെ​ന്താ​ണു​ള്ള​ത്?

വൈക്കം മുഹമ്മദ് ബഷീറും ഭാര്യ ഫാബി ബഷീറും

പ്രേ​മ​ത്തി​​ന്റെ ജൈ​വ​രാ​ഗം

സ​ർ​വ​ച​രാ​ച​ര​ങ്ങ​ളോ​ടും മ​മ​ത​യും പ്രേ​മ​വും പു​ല​ർ​ത്താ​ൻ ക​ഴി​യു​ക, അ​വ​യു​ടെ അ​തി​ജീ​വ​ന​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി കൂ​ടി ശ​ബ്‌​ദി​ക്കു​ക എ​ന്ന​ത് ഒ​രു അ​തി​മാ​നു​ഷ​നെ അ​ട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു. പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തെ ആ​ഴ​ത്തി​ൽ ചേ​ർ​ത്തുപി​ടി​ക്കു​ക​യും അ​തി​ന്‍റെ അ​ഭൗ​മി​ക അ​ർ​ഥാ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് പ​ര്യ​വേ​ക്ഷ​ണം ന​ട​ത്തു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​യാ​ൾ തീ​ർ​ച്ച​യാ​യും ഒ​രു വി​പ്ല​വ​കാ​രി​യാ​യി​രി​ക്ക​ണം. അ​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ ഒ​രു വി​ഗ്ര​ഹ​ഭ​ഞ്ജ​ക​ൻ! അ​ക്ഷ​രാ​ർ​ഥ​ത്തി​ൽ അ​താ​യി​രു​ന്നു ബ​ഷീ​ർ. ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​മ്പോ​ൾ​ത​ന്നെ ഇ​തി​ഹാ​സമാ​വു​ന്ന (Living Legend) ആ​ശ്ച​ര്യ​ജ​ന​ക​മാ​യ അ​വ​സ്ഥാ​ന്ത​ര​ത്തി​​ന്റെ പേ​രാ​യി​രു​ന്നു ബ​ഷീ​ർ. ‘‘ബ​ഷീ​റി​നെ പ​രാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ത്താ​ൻ ബ​ഷീ​റി​നു മാ​ത്ര​മേ ക​ഴി​യൂ...’’ എ​ന്ന് എം.​എ​ൻ. വി​ജ​യ​ൻ അ​ഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ട​ത് എ​ത്ര വാ​സ്ത​വം! ജീ​വ​കാ​രു​ണ്യ​ത്തി​ന്‍റെ അ​നു​പ​മ​മാ​യ അ​ധ്യാ​പ​നം അ​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന മു​ഹൂ​ർ​ത്ത​ങ്ങ​ൾ ബ​ഷീ​റി​​ന്റെ എ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ൽ സു​ല​ഭം.

‘‘പി​ന്നെ ആ​ശ്രി​ത​രാ​യ കോ​ഴി​ക​ൾ, പ​ശു​ക്ക​ൾ, ആ​ടു​ക​ൾ, പൂ​ച്ച​ക​ൾ... ഇ​വ​രെ​ല്ലാ​വ​രു​മാ​യി ഒ​ത്തൊ​രു​മി​പ്പോ​ടെ ക​ഴി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന’’ (‘ഭൂ​മി​യു​ടെ അ​വ​കാ​ശി​ക​ൾ’) ഒ​രു ഗൃ​ഹാ​ന്ത​രീ​ക്ഷ​ത്തി​ൽ ബ​ഷീ​റി​ന് സ​ക്രി​യ​മാ​യ ചി​ല ദൗ​ത്യ​ങ്ങ​ൾ നി​ർ​വ​ഹി​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ല്ലോ. ‘സ​ഖാ​വ് മൂ​ർ​ക്ക​നും’ ജീ​വി​ക്ക​ട്ടെ ഈ ​മ​ണ്ണി​ൽ. അ​തും ഈ​ശ്വ​ര​സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണെ​ന്നും ഭൂ​ഗോ​ള​ത്തി​ന്‍റെ അ​വ​കാ​ശി​യാ​ണെ​ന്നും ഭാ​ര്യ​യെ ബോ​ധ​വ​ത്ക​രി​ക്കു​ന്ന ബ​ഷീ​ർ. ഉ​പ​ദ്ര​വ​കാ​രി​ക​ളാ​യ ഉ​റു​മ്പു​ക​ളെ​യും ചി​ത​ലി​നെ​യും ന​ശി​പ്പി​ക്കാ​ൻ ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​മ്പോ​ൾ ഭാ​ര്യ​യോ​ട് ബ​ഷീ​ർ പ​റ​യു​ന്ന​തി​ങ്ങ​നെ: ‘‘അ​തു വേ​ണ്ട... ദൈ​വം ത​മ്പു​രാ​ൻ എ​ന്തുപ​റ​യും? സ്നേ​ഹ​ത്തോ​ടെ പെ​രു​മാ​റു​ക. എ​നി​ക്കീ പ്ര​പ​ഞ്ച​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം സ്നേ​ഹ​ത്തോ​ടെ ആ​ലിം​ഗ​നം​ചെ​യ്യാ​ൻ തോ​ന്നു​ന്നു​ണ്ട്.’’ പ്ര​കൃ​തി​യു​മാ​യും അ​തി​ന്‍റെ ജൈ​വ​ഭാ​വ​ങ്ങ​ളു​മാ​യും അ​നു​രാ​ഗാ​ത്മ​ക​മാ​യ ബ​ന്ധം ബ​ഷീ​റി​ന്‍റെ മി​ക്ക കൃ​തി​ക​ളും ഉ​ദ്‌​ഘോ​ഷി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്.

‘‘വേ​ണ്ട, എ​നി​ക്ക് ബു​ദ്ധി വേ​ണ​മെ​ന്നി​ല്ല. ഏ​തെ​ങ്കി​ലും മൃ​ഗ​മാ​യാ​ൽ മ​തി’’ എ​ന്ന ബ​ഷീ​റി​ന്‍റെ കൊ​തി ആ​ഴ​ത്തി​ലു​ള്ള മ​ന​ശ്ശാ​സ്ത്ര-സാ​മൂ​ഹി​ക അ​പ​ഗ്ര​ഥ​നം (Psycho-Socio Analysis) ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട്. മൃ​ഗ​ത്തി​ന്‍റെ ഏ​റ്റ​വും പ​തി​ത​വും പ​രി​താ​പ​ക​ര​വു​മാ​യ പ​രി​തോ​വ​സ്ഥ​യി​ൽ​നി​ന്ന് കു​ത​റി​മാ​റി മ​നു​ഷ്യ​ത്വ​ത്തി​ന്‍റെ അ​ത്യു​ന്ന​ത വി​താ​ന​ത്തെ​ത്താ​ൻ മോ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പ​ക​രം മൃ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്ക് തി​രി​ച്ചുപോ​കാ​നാ​ണ് താ​ൻ ഇ​ഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന​തെ​ന്ന് ബ​ഷീ​ർ പ​റ​യു​മ്പോ​ൾ പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ അ​കൃ​ത്രി​മ താ​ള​വു​മാ​യി ഇ​ഴ​ചേ​ർ​ന്നു കി​ട​ക്കു​ന്ന ക​ള​ങ്ക​ര​ഹി​ത​മാ​യ ഒ​രു പ്രാ​ഗ് രൂ​പ​ത്തെ അ​ദ്ദേ​ഹം ലാ​ക്കാ​ക്കു​ന്നു എ​ന്നാ​ണ് അ​ർ​ഥ​മാ​ക്കു​ന്ന​ത്. ‘‘ഏ​തെ​ങ്കി​ലും വൃ​ക്ഷ​മാ​യാ​ൽ മ​തി’’ എ​ന്നും ബ​ഷീ​ർ വി​ചാ​ര​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട്. ഇ​തും ഒ​രു അ​നാ​ഘ്രാ​ത വി​ശു​ദ്ധി​യി​ലേ​ക്കാ​ണ് ബ​ഷീ​ർ സ​ദാ ചാ​ഞ്ഞുനി​ൽ​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്ന​തി​ന്‍റെ വാ​യ​ന​യാ​ണ്.

ക​ടി​ച്ച അ​ട്ട​യെ കൊ​ല്ലാ​ൻ ഒ​രു​മ്പെ​ടു​ന്ന ഭാ​ര്യ​യെ ബ​ഷീ​ർ ഉ​ണ​ർ​ത്തു​ന്ന​ത് ഇ​ങ്ങ​നെ: ‘‘ഇ​ല്ല. ഭ​വ​തി​യെ​പ്പോ​ലെ ഈ​ശ്വ​ര​സൃ​ഷ്ടി. അ​തും ജീ​വി​ക്ക​ട്ടെ. ഈ ​ഭൂ​ഗോ​ള​ത്തി​ന്‍റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണ്. ഭൂ​മി​യു​ടെ അ​വ​കാ​ശി​ക​ളാ​യി കു​റെ​യേ​റെ ജീ​വി​ക​ളെ ദൈ​വം സൃ​ഷ്ടി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.’’ പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ലെ സ​മ​സ്ത ജീ​വ​വൈ​വി​ധ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടു​മു​ള്ള ബ​ഷീ​റി​ന്‍റെ ക​ല​ർ​പ്പി​ല്ലാ​ത്ത കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ട് വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​വും സ​മ​ഗ്ര​വു​മാ​ണ്. ബ​ഷീ​ർ ഏ​ഴ​ക​ളു​ടെ​യും അ​രി​കു​വ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ​യും നാ​വാ​യി മാ​റി. ആ​ർ​ജ​വ​ത്തോ​ടെ നെ​ഞ്ച് വി​രു​ത്തി നി​ൽ​ക്കാ​ൻ പ​രു​വ​ത്തി​ൽ ത​ങ്ങ​ളു​ടെ വ്യ​ക്തി​ത്വം വി​കാ​സം പ്രാ​പി​ക്കു​ന്ന​ത് അ​വ​ർ ആ​ത്മ​ഹ​ർ​ഷ​ത്തോ​ടെ ക​ണ്ടു.

പെ​ണ്ണു​ണ​ർ​വി​​ന്റെ പൊ​ലി​മ

ഉ​ൾ​ക്ക​രു​ത്തി​ന്‍റെ​യും ആ​ത്മാ​ഭി​മാ​ന​ത്തി​ന്‍റെ​യും ആ​ൾ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​ണ് ബ​ഷീ​റി​ന്‍റെ സ്ത്രീ ​ക​ഥാ​പ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ. ഉ​ൽ​ക്ക​ട​മാ​യ ഉ​ൽ​ക്ക​ർ​ഷേ​ച്ഛ​യും സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യാ​ഭി​നി​വേ​ശ​വും സ്വ​ത്വ​ബോ​ധ​വും അ​വ​രു​ടെ വ്യ​തി​രി​ക്ത​ത​യാ​ണ്. അ​ന്ധ​വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​ന്‍റെ കോ​ട​മ​ഞ്ഞി​ൽ ജീ​വി​തം ത​ള​ച്ചി​ട​പ്പെ​ടു​ന്ന കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ​ക്ക് സ​ത്യ​ത്തി​ൽ കെ​ട്ട​ട​ങ്ങാ​ത്ത വി​ജ്ഞാ​ന ദാ​ഹ​മു​ണ്ട്. അ​യ​ൽ​പ​ക്ക​ത്തെ നി​സാ​ർ അ​ഹ​മ്മ​ദി​ന്‍റെ പെ​ങ്ങ​ൾ ആ​യി​ശ​യു​ടെ വി​ദ്യാ​രം​ഭ​ങ്ങ​ൾ ആ​വേ​ശ​ക​ര​മാ​ണ്. ‘ബ​യി’​യി​ൽ​നി​ന്നും ‘ബ​യി​ത​ന​ങ്ങ’​യി​ൽ​നി​ന്നും പു​രോ​ഗ​മി​ക്കു​ന്ന കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ​യി​ൽ ചി​ന്ത​യു​ടെ അ​ട​രു​ക​ൾ വേ​രു​പി​ടി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. പൊ​ള്ള​യാ​യ ആ​ഢ്യ​ത്വ​ത്തി​നും വ​ര​ട്ടു വീ​മ്പുപ​റ​ച്ചി​ലി​നു​മെ​തി​രെ ഒ​ളി​യ​മ്പെ​യ്യാ​ൻ മാ​ത്രം അ​വ​ളു​ടെ ബോ​ധ​ത്തി​ന്‍റെ ച​ക്ര​വാ​ളം പു​ഷ്ടിപ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട്.

‘ആ​ന ഉ​ണ്ടാ​ർ​ന്ന’ ത​റ​വാ​ട്ടി​ലെ കാ​ര​ണ​വ​ത്തി​യാ​യ​തി​നാ​ൽ പ​ട്ടി​ണി​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും മെ​തി​യ​ടി​യി​ട്ട് ത​ത്തി ത​ത്തി ന​ട​ക്കു​ന്ന ഉ​മ്മ​യെ ഈ ​നോ​വ​ലി​ലെ മ​ക​ൾ കു​ഞ്ഞു​പ്പാ​ത്തു​മ്മ അ​ത് ‘കു​യ്യാ​ന’ (കു​ഴി​യാ​ന) ആ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് പ​രി​ഹ​സി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. മി​ഥ്യ​ക​ൾ നി​ലം​പൊ​ത്ത​ണ​മെ​ന്ന ഈ ​നോ​വ​ലി​ലെ മു​ര​ടു​റ​പ്പു​ള്ള സ്ത്രീ ​ക​ഥാ​പാ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ അ​ന്ത​രം​ഗ​ത്തെ കെ​ടാക​ന​ലാ​ണ​ത്.

‘പ്രേ​മ​ലേ​ഖ​ന’​ത്തി​ലെ സാ​റാ​മ്മ പ​ക്വ​മാ​യ അ​ഭി​പ്രാ​യ​ത്തി​ന്‍റെ​യും പാ​ക​മാ​യ നി​ല​പാ​ടി​ന്‍റെ​യും അ​ട​യാ​ളവാ​ക്യ​മാ​ണ്. ത​ന്നോ​ട് ക​ടു​ത്ത പ്ര​ണ​യം വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും ഒ​രു​മി​ച്ചു​ള്ള ജീ​വി​ത​ത്തി​ന് നി​ർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​ക​യും​ ചെ​യ്യു​ന്ന കേ​ശ​വ​ൻ നാ​യ​രോ​ട് ബൗ​ദ്ധി​ക​മാ​യാ​ണ് സാ​റാ​മ്മ പ്ര​തി​ക​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. ഉ​പ​രി​ത​ല​സ്പ​ർ​ശി​യാ​യ കൗ​മാ​ര ചാ​പ​ല്യ​ത്തി​ലോ അ​നു​രാ​ഗ​ത്തി​ന്‍റെ വി​ഭ്ര​മാ​ത്മ​ക​ത​യി​ലോ സാ​റാ​മ്മ പെ​ട്ടു​പോ​കു​ന്നി​ല്ല.

ക്രി​സ്തു​മ​ത വി​ശ്വാ​സി​യാ​യ ത​നി​ക്കും ഹി​ന്ദു​മ​ത​ക്കാ​ര​നാ​യ കേ​ശ​വ​ൻ നാ​യ​ർ​ക്കും ജ​നി​ക്കു​ന്ന കു​ട്ടി​ക​ൾ ഏ​തു മ​ത​ത്തി​ൽ​പെ​ട്ട​വ​രാ​യി​രി​ക്കും? അ​വ​ർ ത​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ഉ​ണ്ടാ​കാ​ൻ പോ​കു​ന്ന കു​ട്ടി​ക​ളെ എ​ല്ലാ മ​ത​ങ്ങ​ളും പ​ഠി​പ്പി​ക്കാ​നും അ​വ​ർ പ​റ​ക്ക​മു​റ്റി​യ​തി​നു​ശേ​ഷം ഇ​ഷ്ട​മു​ള്ള മ​തം തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്കാ​ൻ അ​നു​വ​ദി​ക്കാ​നും തീ​രു​മാ​ന​മാ​കു​ന്നു.

സാ​റാ​മ്മ​യു​ടെ അ​ടു​ത്ത ചോ​ദ്യം: കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ പേ​രു​ക​ൾ എ​ങ്ങ​നെ? ഹി​ന്ദു പേ​രു​ക​ളും ക്രി​സ്ത്യ​ൻ പേ​രു​ക​ളും പ​റ്റി​ല്ല. റ​ഷ്യ​ൻ-ചൈ​നീ​സ് പേ​രു​ക​ൾ നി​ർ​ദേ​ശി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടെ​ങ്കി​ലും സാ​റാ​മ്മ​ക്ക് അ​തൊ​ന്നും സ്വീ​കാ​ര്യ​മാ​കു​ന്നി​ല്ല. ആ​കാ​ശം, മി​ട്ടാ​യി എ​ന്നീ ഇ​രു പേ​രു​ക​ൾ കൂ​ട്ടി​ച്ചേ​ർ​ത്തി ‘ആ​കാ​ശ​മി​ട്ടാ​യി’ എ​ന്ന പേ​രി​ടാം എ​ന്ന തീ​രു​മാ​ന​ത്തി​ൽ ഒ​ടു​വി​ലെ​ത്തു​ന്നു. ഒ​രു പ​ദ​സം​യോ​ജ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ മ​ധു​രോ​ദാ​ര​മാ​യ ഒ​രു സം​ജ്ഞ ഉ​ൽ​പാ​ദി​പ്പി​ച്ച​ത് ക​ണ്ടു അ​ത്ഭു​തം കൂ​റാ​ത്ത ഏ​ത് സാ​ഹി​ത്യ കു​തു​കി​യാ​ണു​ണ്ടാ​വു​ക?

മ​തേ​ത​ര​ത്വ​ത്തി​ന് ഇ​വ്വി​ധ​മൊ​രു സ​ർ​ഗാ​ത്മ​ക പാ​ഠ​മു​ണ്ടെ​ന്ന് മ​ല​യാ​ളി​യെ പ​ഠി​പ്പി​ച്ച​ത് ബ​ഷീ​റാ​ണ്. ഭാ​ഷ​യി​ൽ തീ​ർ​ത്തും പു​തു​മ​യാ​ർ​ന്ന ഒ​രു സ​ങ്ക​ൽ​പ​ത്തി​ന്‍റെ​യും ബീ​ജാ​വാ​പം​കൂ​ടി​യാ​യി​രു​ന്നു ‘ആ​കാ​ശ​മി​ട്ടാ​യി’. വാ​യ​ന​യെ പ്രൗ​ഢ​മാ​യ കാ​ൽ​പ​നി​ക​ത​കൊ​ണ്ട് ക​സ​വു​ക​ച്ച​യ​ണി​യി​ച്ച, പ​ക​രം​വെ​ക്കാ​നി​ല്ലാ​ത്ത പ്ര​തീ​കസ​മൃ​ദ്ധി​യാ​ണ് കേ​ശ​വ​ൻ നാ​യ​ർ സാ​റാ​മ്മ​ക്ക് കൈ​മാ​റി​യ ക​ത്ത്. ‘‘ജീ​വി​തം യൗ​വ​ന​തീ​ക്ഷ്ണ​വും ഹൃ​ദ​യം പ്രേ​മ​സു​ര​ഭി​ല​വു​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന ഒ​രു അ​സു​ല​ഭ കാ​ല​ഘ​ട്ടം’’ എ​ത്ര​മേ​ൽ ക​മ​നീ​യ​മാ​യാ​ണ് ബ​ഷീ​ർ വ​ര​ച്ചു​വെ​ക്കു​ന്ന​ത്! വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ ഭ്ര​മി​പ്പി​ക്കാ​ൻ പോ​ന്ന കാ​ഴ്ച​യു​ടെ​യും ഭാ​ഷ​യു​ടെ​യും അ​നി​ത​ര സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യ ഭാ​വോ​ന്മീ​ല​നം! ഒ​രു കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തെ ഏ​റ്റം ദീ​പ്ത​മാ​യ ഭാ​വ​ന​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ബ​ഷീ​ർ ഊ​ട്ടി​യ​തും കോ​ൾ​മ​യി​ർ കൊ​ള്ളി​ച്ച​തും.

വീട്ടുമുറ്റത്തെ മാംഗോസ്റ്റിൻ മരത്തിന് ചുവട്ടിൽ ബഷീറും അദ്ദേഹത്തെ കാണാനെത്തിയവരും-ചിത്രം ●പുനലൂർ രാജൻ

ക​ഥ പ​റ​ഞ്ഞു, ക​ഥ​യാ​യി പെ​യ്തു!

ഭാ​ഷ​യെ ഉ​ഴു​തു​മ​റി​ക്കു​ക മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ആ​ഴ​മു​ള്ള ആ​ലോ​ച​ന​യു​ടെ വാ​ൾ​ത്തി​ള​ക്കം​കൊ​ണ്ട് അ​വ​യെ പ​രി​ശോ​ഭി​പ്പി​ക്കു​ക​യും കൂ​ടി ചെ​യ്തു ബ​ഷീ​ർ. ‘‘ഇ​രു​ൾ... അ​നാ​ദി​യാ​യ അ​ന്ധ​കാ​രം. കാ​ല​ത്തി​ന്‍റെ അ​ന്ത​മി​ല്ലാ​ത്ത പൊ​ക്കി​ൾ. ഒ​രു നാ​ൾ സൂ​ര്യ​ൻ എ​ന്നെ​ന്നേ​ക്കു​മാ​യി അ​ണ​ഞ്ഞു​പോ​കും. അ​തി​നു മു​മ്പ് ത​ന്നെ ഭൂ​ലോ​കം മ​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​വും. ച​രാ​ച​ര​ങ്ങ​ളും അ​ഖി​ല​വും ന​ശി​ച്ചി​രി​ക്കും. ഗോ​ള​ങ്ങ​ൾ ത​മ്മി​ൽ കൂ​ട്ടി​യ​ടി​ച്ച് ത​ക​ർ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും. പൊ​ടി​യാ​യി. പി​ന്നെ അ​ന​ന്ത​മാ​യ ഇ​രു​ൾ...’’ എ​ന്താ​ണ് ഇ​ത് അ​ട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​ത്? എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നാ​യി​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ താ​നൊ​രു സ​ന്യാ​സി​യാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് ബ​ഷീ​ർ ഒ​രി​ട​ത്ത് ഓ​ർ​മി​പ്പി​ച്ച​തി​ന്‍റെ തേ​ജോ​മ​യ​മാ​യ പൊ​രു​ൾ ഇ​വി​ടെ ഇ​ത​ൾ വി​രി​യു​ന്നു. ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്‍റെ അ​ക​മ്പു​റ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി വ​ർ​ണ​വൈ​വി​ധ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടും തീ​ക്ഷ്ണ ഭാ​വ​ങ്ങ​ളോ​ടുംകൂ​ടി സം​വ​ദി​ക്കു​ക​യും കാ​രി​രു​മ്പു ബോ​ധ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് ഭ്ര​മാ​ത്മ​ക​ത​യോ​ടെ അ​വ​യെ സം​പ്രേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ക​യും​ചെ​യ്ത സ​മോ​ൽ​ക്കൃ​ഷ്ട സാ​ഹി​ത്യ-സ​ന്യാ​സ​വൃ​ത്തി! എം.​ടി നി​രീ​ക്ഷി​ച്ച​തു​പോ​ലെ ക​ഥ പ​റ​ഞ്ഞുപ​റ​ഞ്ഞു ഒ​ടു​വി​ൽ സ്വ​യം ഒ​രു സ്തോ​ഭ​ജ​ന​ക ക​ഥ​യാ​യി ഉ​രു​ൾപൊ​ട്ടി​യ ബ​ഷീ​റി​ൽ​നി​ന്നും പു​ണ്യാ​ള​നി​ലേ​ക്കു​ള്ള ദൂ​രം തു​ലോം കു​റ​വാ​യി​രു​ന്നെ​ന്ന് നാം ​അ​മ്പ​ര​പ്പോ​ടെ അ​റി​യു​ന്നു. പ്ര​വാ​ച​ക (Prophetic) വ​ച​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ കു​ത്തൊ​ഴു​ക്കാ​യി​രു​ന്നു ബ​ഷീ​ർ! അ​തൊ​ക്കെ കാ​ല​ത്തി​​ന്റെ ആ​ദി​മ​ധ്യാ​ന്ത​ങ്ങ​ളെ ചൂ​ഴ്ന്നു​നി​ൽ​ക്കു​ന്നു. വെ​ളി​പാ​ടി​​ന്റെ​യും ഉ​ന്മി​ഷ​ത്താ​യ ഉ​ള്ളു​ണ​ർ​വി​​ന്റെ​യും അ​ചും​ബി​ത ബിം​ബ​ങ്ങ​ൾ ബ​ഷീ​ർ ക​ഥ​ക​ളി​ൽ നി​റ​ഞ്ഞാ​ടു​ന്ന​ത് അ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ്. ഇ​വി​ടെ സ​ന്യാ​സി​യി​ൽ​നി​ന്നും എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​നി​ലേ​ക്കു​ള്ള ദൂ​രം ഏ​റെ സു​താ​ര്യ​മാ​ണെ​ന്നു നാം ​അ​റി​യു​ന്നു.

ക​ണ്ണൂ​രി​ലെ പ്ര​ധാ​ന തെ​യ്യ​മാ​യ മ​ല​മു​ത്ത​പ്പ​നും വൈ​ക്കം മു​ഹ​മ്മ​ദ് ബ​ഷീ​റും താ​ത്ത്വി​ക​മാ​യി ഇ​ഴ​യ​ടു​പ്പ​മു​ണ്ടെ​ന്ന ഒ​രു വാ​യ​ന​യു​ണ്ട്. തെ​യ്യ​ക്കോ​ല​ത്തി​ൽ വ​രു​ന്ന മു​ത്ത​പ്പ​നോ​ട് നേ​രി​ട്ട് പ​റ​ഞ്ഞ് സ​ങ്ക​ട​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് പ​രി​ഹാ​രം കാ​ണാ​മെ​ന്നാ​ണ് വി​ശ്വാ​സം. അ​പ​ര​ന്‍റെ ആ​ധി​യും വ്യാ​ധി​യും അ​ക​ക്ക​ണ്ണാ​ൽ ക​ണ്ട് ആ​ത്മ​സാ​യൂ​ജ്യം പ​ക​ർ​ന്നു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന ന​മ്പ​ല മു​ത്ത​പ്പ​നും വീ​ട്ടു​വ​ള​പ്പി​ൽ പ​ട​ർ​ന്ന മ​ര​ത്ത​ണ​ലി​ലി​രു​ന്ന് മ​നു​ഷ്യ​സ​ങ്ക​ട​ങ്ങ​ളെ തൊ​ട്ട​റി​ഞ്ഞ ബ​ഷീ​റും ദൈ​വ​ത്തി​ന്‍റെ ഇ​ട​ത്താ​വ​ള​ങ്ങ​ളാ​ണ്. ഒ​രാ​ൾ സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​ര​ന്‍റെ ദൈ​വ​മെ​ങ്കി​ൽ മ​റ്റെ​യാ​ൾ എ​ഴു​ത്തി​ലെ സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​ര​ന്‍റെ ദൈ​വം! ബ​ഷീ​ർ ര​ണ്ടൊ​ന്നു​ക​ൾ കൂ​ട്ടി​ച്ചേ​ർ​ത്ത് വ​ലി​യ ഒ​ന്നു​ണ്ടാ​ക്കു​മ്പോ​ൾ തെ​യ്യം അ​ഞ്ചൊ​ന്നു​ക​ൾ ചേ​ർ​ത്താ​ണ് വ​ലി​യ ഒ​ന്നു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​ത്. അ​ക​മ​ന​സ്സി​ന്‍റെ ആ​കു​ല​ത​ക​ൾ അ​തീ​വ ഭാ​വു​ക​ത്വ​ത്തോ​ടെ ആ​വി​ഷ്‍ക​രി​ച്ച മ​ഹാ മാ​ന്ത്രി​ക​നാ​യി​രു​ന്ന​ല്ലോ ബ​ഷീ​ർ. ബ​ഷീ​ർ സാ​ഹി​ത്യം മാ​നു​ഷ്യ​ക​ത്തി​ന്‍റെ ആ​ലം​ബ​വും കൈ​വ​ഴി​ക​ളും ക​ട​ലു​മാ​യി കൂ​ടു​മാ​റു​മ്പോ​ൾ നാം ​അ​റി​യാ​തെ അ​തി​ശ​യ​പ്പെ​ട്ടു​പോ​കും, ഇ​ത് എ​ഴു​ത്തി​ലെ കാ​ലാ​തി​വ​ർ​ത്തി​യാ​യ യു​ഗ​പ്ര​ഭാ​വ​ൻ​ത​ന്നെ! സ​മ്പ​ന്ന​മാ​യ വാ​യ​ന​യു​ടെ അ​ഭി​രാ​മ​ങ്ങ​ളാ​യി, കാ​മ്പു​റ​പ്പു​ള്ള ഭാ​വു​ക​ത്വ​ത്തി​​ന്റെ അ​ന​ന്ത സാ​ധ്യ​ത​യാ​യി, പ്ര​തി​ഭ​യു​ടെ കെ​ട്ട​ട​ങ്ങാ​ത്ത സ്വ​ർ​ണ​പ​രാ​ഗ​മാ​യി ത​ല​മു​റ​ക​ളി​ലൂ​ടെ ബ​ഷീ​ർ പു​ന​ര​വ​ത​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കും.

Show More expand_more
News Summary - What was Bashir's written language?